Ιστοσελίδα της Ναυπλιακής Επανάστασης του 1862
Η ιστοσελίδα αυτή, αποτελεί μια πρωτοβουλία της Οργανωτικής Επιτροπής Εκδηλώσεων για τα 150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση, σε συνεργασία με την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού και εντάσσεται στα πλαίσια και άλλων πολλαπλών δράσεων της.
Eίναι ανοικτή σε προτάσεις για ανάρτηση σχετικών κειμένων, επιστημονικών ερευνών ή εργασιών, φωτογραφιών ή και κάθε άλλου είδους στοιχείων, προκειμένου να δημιουργηθεί μια μόνιμη και άρτια ηλεκτρονική βιβλιοθήκη η οποία θα έχει ως άξονα τα ιστορικά γεγονότα, το κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής, την τοπική κοινωνία, το πολιτικό πλαίσιο της Οθωνικής περιόδου και τις επιπτώσεις της εξέγερσης σε σχέση με την μετέπειτα πορεία της πόλης του Ναυπλίου.
150 Χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση
Ναύπλιο, υδατογραφία, πρώτο μισό 19ου αιώνα.
Σκοπός της δημιουργίας αυτής της ιστοσελίδας είναι η προβολή μιας ένδοξης στιγμής της πόλης του Ναυπλίου, η ανάδειξη της σημαντικότητας της Επανάστασης του 1862 και η κατάθεση των αληθινών γεγονότων που σηματοδότησαν την έναρξη ραγδαίων εξελίξεων, οι οποίες οδήγησαν στην εκθρόνιση του Όθωνα και την κατάργηση της απολυταρχίας στο νέο τότε ελεύθερο κράτος της Ελλάδας.
Την 1η Φεβρουαρίου του 1862 εξερράγη – έστω νωρίτερα κατά δύο ημέρες- η Ναυπλιακή Επανάσταση, κατά της Οθωνικής κυριαρχίας. Το ιστορικό Ναύπλιο, η πόλη που υποδέχτηκε το 1833 τον πρώτο μονάρχη της χώρας με ενθουσιασμό και ελπίδες, έμελλε να είναι και η πόλη που κατάφερε τρομακτικό χτύπημα στο σύστημα που είχε καταλύσει το Σύνταγμα.
Αν και η Ναυπλιακή Επανάσταση κατεστάλη από το στρατό του Όθωνα, το μήνυμα και το πνεύμα του κινήματος, λειτούργησαν ως θρυαλλίδα και πυρσός για την υπόλοιπη Ελλάδα και κυρίως την Αθήνα. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, σύσσωμο το έθνος ολοκλήρωσε αναίμακτα ότι στο Ναύπλιο αιματηρά είχε ξεκινήσει και έδωσε τέλος σ’ ένα πολύχρονο αγώνα για την εκθρόνιση του Όθωνα και της Αμαλίας και τη διάλυση του συστήματος.
Σε αυτή την ιστοσελίδα παρουσιάζονται και αναλύονται τα ιστορικά δεδομένα, αναφέρονται τα σημαντικά πρόσωπα που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην Επανάσταση και περιγράφεται η κατάσταση που επικράτησε μετά την εκθρόνιση του Όθωνα.
Πιστεύουμε ότι οι λαοί που στερούνται μνήμης, έχουν και βραχύ μέλλον.
Εκπαιδευτικό Υλικό για τη Ναυπλιακή Επανάσταση του 1862
από το Δήμο Ναυπλιέων και το Ίδρυμα «Ιωάννης Καποδίστριας»
Πέρασαν τέσσερα χρόνια από τότε που ο Δήμος Ναυπλιέων, το Ναυπλιακό Ίδρυμα Ιωάννη Καποδίστρια και η Οργανωτική Επιτροπή των εκδηλώσεων για τη Ναυπλιακή Επανάσταση οργάνωσαν σειρά εκδηλώσεων με αφορμή τα 150 χρόνια από το σημαντικό αυτό επεισόδιο της τοπικής μας και συγχρόνως της εθνικής ιστορίας.
Οι εκδηλώσεις περιελάμβαναν πολλές και διαφορετικές δράσεις που γεννήθηκαν από τη συνεργασία τοπικών φορέων και οργανισμών, όπως επανέκδοση του βιβλίου του Τάσου Γούναρη, έκθεση στο Παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης, διοργάνωση επιστημονικού συμποσίου σε συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και την επίβλεψη του Διευθυντή Ερευνών Τριαντάφυλλου Σκλαβενίτη, έκδοση του 8ου τόμου Ναυπλιακών Αναλέκτων με τα πρακτικά του συμποσίου, λοιπές εκδόσεις, ενημερωτικά έντυπα, ιστοσελίδα, πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό, παραμύθι για την Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου από τις Παραμυθούδες του Ναυπλίου, συνεργασία με το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Νέας Κίου, εκπαιδευτικά προγράμματα στο πλαίσιο των «Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2012» και άλλα πολλά. Η προθυμία των Ναυπλιωτών που υποστήριξαν αυτό το εγχείρημα και η παραγωγή υλικού ήταν τόσο πλούσια που συνέχισε να δίνει ερεθίσματα και αυτός ακριβώς ήταν ο στόχος. Ο στόχος ήταν να μην αρκεστούμε στο «επετειακό έτος» αλλά να αποτελέσει την αφορμή να θυμόμαστε τους σταθμούς της ιστορίας μας και κάθε τόσο να δημιουργούμε νέους τρόπους προβολής της και κυρίως διδασκαλίας της στους νεότερους.
Πριν λίγες μέρες πέρασε άλλη μια επέτειος της έναρξης της Ναυπλιακής Επανάστασης (1 Φεβρουαρίου). Για το αντίστοιχο διάστημα που η επανάσταση διήρκεσε (μέχρι 8 Απριλίου 1862) προτείνουμε στους εκπαιδευτικούς του τόπου μας να αξιοποιήσουν το νέο υλικό που θέτουμε στη διάθεσή τους, το οποίο εν μέρει βασίζεται στα εκθέματα της έκθεσης που είχε τότε οργανωθεί στο παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης. Πρόκειται για δύο σειρές διαφανειών δυναμικής παρουσίασης powerpoint που παραθέτουν αντίστοιχα τα γεγονότα της Ναυπλιακής Επανάστασης και της Οθωνικής περιόδου καθώς και για εκπαιδευτικά παιχνίδια (σταυρόλεξα, κρυπτόλεξα, ομαδικό παιχνίδι εικονοϊστορίας).
Το υλικό αυτό δημιουργήθηκε από τις κυρίες Αργυρή Μπιλιούρη, διευθύντρια του 5ου Δημοτικού Ναυπλίου, Μαριλένα Μαυρογένη, φιλόλογο στο 1ο Γυμνάσιο Ναυπλίου το ακαδημαϊκό έτος 2014-2015 και Αγγελική Μάρκου, ιστορικό. Τις ευχαριστούμε θερμά για την έμπνευση και το χρόνο που αφιέρωσαν.
Το εκπαιδευτικό υλικό είναι διαθέσιμο παρακάτω καθώς και στην ιστοσελίδα του Συνδέσμου Φιλολόγων Αργολίδας: http://sfargo.blogspot.gr/
A. Παιχνίδι Λεξομονοπάτια
1. Στου Όθωνα τα χρόνια «Λεξομονοπάτια»
1. Στου Όθωνα τα χρόνια «Λεξομονοπάτια» Πατήστε διπλό κλικ για μεγέθυνση της εικόνας)
2. Στου Όθωνα τα χρόνια «Λεξομονοπάτια» Πατήστε διπλό κλικ για μεγέθυνση της εικόνας)
2. Αυτοκόλλητα «Λεξομονοπάτια»
Αυτοκόλλητα «Λεξομονοπάτια» (Πατήστε διπλό κλικ για μεγέθυνση της εικόνας)
3. Οδηγίες γα «Λεξομονοπάτια»
Οδηγίες γα «Λεξομονοπάτια» (Πατήστε διπλό κλικ για μεγέθυνση της εικόνας)
(Αρχεία PDF):
Στου Όθωνα τα χρόνια «Λεξομονοπάτια»
B. Κρυπτόλεξο
Κρυπτόλεξο (Πατήστε διπλό κλικ για μεγέθυνση της εικόνας)
Γ. Οθωνικό σταυρόλεξο
Οθωνικό σταυρόλεξο (Πατήστε διπλό κλικ για μεγέθυνση της εικόνας)
Δ. Ναυπλιακό σταυρόλεξο
Ναυπλιακό σταυρόλεξο (Πατήστε διπλό κλικ για μεγέθυνση της εικόνας)
Λύσεις Κρυπτόλεξου – Σταυρόλεξων
1. Λύσεις Κρυπτόλεξου – Σταυρόλεξων (Πατήστε διπλό κλικ για μεγέθυνση της εικόνας)
2. Λύσεις Κρυπτόλεξου – Σταυρόλεξων (Πατήστε διπλό κλικ για μεγέθυνση της εικόνας)
(Αρχεία PDF):
Λύσεις Κρυπτόλεξου – Σταυρόλεξων
1. Σειρά διαφανειών για την Οθωνική περίοδο
2. Σειρά διαφανειών για τη Ναυπλιακή Επανάσταση
Πρακτικά Επιστημονικού Συμποσίου – 150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση (Αρχείο PDF)
Το Πνευματικό Ίδρυμα Ιωάννης Καποδίστριας και η Οργανωτική Επιτροπή των εκδηλώσεων για τα «150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση» προσφέρουν και ψηφιακά (pdf) τον 8ο τόμο των «ΝΑΥΠΛΙΑΚΩΝ ΑΝΑΛΕΚΤΩΝ», με τα πρακτικά του Επιστημονικού Συμποσίου για τα 150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση (1 Φεβρουαρίου – 8 Απριλίου 1862), που πραγματοποιήθηκε στο Βουλευτικό Ναυπλίου στις 12,13 και 14 Οκτωβρίου 2012.
Για να αποθηκεύσετε τον τόμο πατήστε διπλό κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο:150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση
(Ίσως χρειαστεί να περιμένετε λίγα λεπτά. Το αρχείο θα ανοίξει αυτόματα).
150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση – Πρακτικά του Επιστημονικού Συμποσίου
Το Πνευματικό Ίδρυμα Ιωάννης Καποδίστριας και
η Οργανωτική Επιτροπή των εκδηλώσεων για τα
150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση
σας προσκαλούν στο Βουλευτικό,
την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 2014, ώρα 12.00
στην παρουσίαση του 8ου τόμου των ΝΑΥΠΛΙΑΚΩΝ ΑΝΑΛΕΚΤΩΝ
με τα πρακτικά του Επιστημονικού Συμποσίου 12-14 Οκτωβρίου 2012
για τα 150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ του Φώτη Κωνσταντινίδη, Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου (1809-1898). Μια θρυλική ηρωίδα.
Μετά το πέρας της εκδήλωσης θα διανεμηθεί ο τόμος στο κοινό.
Η αφετηρία των εορτασμών των 150 χρόνων από τη Ναυπλιακή Επανάσταση κατά τη διάρκεια του 2012, βρήκε μεγάλο μέρος του κοινού αμήχανο καθώς συνειδητοποιούσε την έλλειψη γνώσης σχετικά με αυτό το σταθμό της τοπικής μας ιστορίας. Για αρκετούς ήταν ένα παντελώς άγνωστο ιστορικό επεισόδιο.
Το 2012 ξεκίνησε με την παρουσίαση της επανέκδοσης του βιβλίου του κ. Τάσου Γούναρη και έκλεισε με την οργάνωση Επιστημονικού Συμποσίου που φώτισε ποικίλες πτυχές της Ναυπλιακής Επανάστασης και της οθωνικής περιόδου και πραγματοποιήθηκε στο Βουλευτικό στις 12-14 Οκτωβρίου 2012. Μία συμπυκνωμένη εκδοχή του συμποσίου παρουσιάστηκε σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών σε συνεργασία με το σύλλογο απανταχού Ναυπλιέων Ο Ναύπλιος, στις 21 Νοεμβρίου 2012.
Κατά τη διάρκεια του 2013 η Ναυπλιακή Επανάσταση ήταν και πάλι παρούσα στην πόλη μας, μέσα στο Παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης που φιλοξενούσε την έκθεση Τα χρόνια της βασιλείας του Όθωνα (1833-1862), η οποία παρατάθηκε χάρη στο έντονο ενδιαφέρον του κοινού. Συγχρόνως η Ναυπλιακή Επανάσταση ήταν ζωντανή για τα παιδιά μας που την προσέγγισαν γνωστικά και βιωματικά μέσα από προγραμματισμένες εκπαιδευτικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες κατά τα σχολικό έτος 2012-2013.
Η φετινή επέτειος των 152 χρόνων από τη Ναυπλιακή Επανάσταση την 1η Φεβρουαρίου 2014 μας βρίσκει ενημερωμένους αλλά και πλουσιότερους. Δεσμευτήκαμε να αφήσουμε κάτι στην πόλη και στους νεότερους ως απότοκο της συγκινητικής συστράτευσης στο σκοπό της ανάδειξης της Ναυπλιακής Επανάστασης του 1862. Το Πνευματικό Ίδρυμα Ιωάννης Καποδίστριας μας εξασφάλισε την οικονομική δυνατότητα να εκδώσουμε τα πρακτικά του Επιστημονικού Συμποσίου στον καινούριο τόμο των Ναυπλιακών Αναλέκτων.
Τα τυπωμένα πρακτικά (583 σελίδες) θα συντροφεύουν τους μελετητές του Ναυπλίου, αφού αναδεικνύουν πολλά από τα μεγάλα ζητούμενα της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής, πολιτισμικής και στρατιωτικής ιστορίας του. Οι χαιρετισμοί και οι απολογισμοί του συμποσίου που επίσης περιλαμβάνονται στον τόμο, αναφέρουν την πολύπλευρη στήριξη στο σύνθετο εγχείρημα που προσφέρθηκε από χορηγούς, φορείς, συλλόγους, πολίτες, εθελοντές, επαγγελματίες της πόλης μας, εκπαιδευτικούς, συλλέκτες και επιστήμονες. Εκτιμούμε τη γενναιοδωρία τους ειδικά όταν απευθυνόμαστε σε ανθρώπους που δεν είναι από την πόλη μας, όπως οι σύνεδροι που και μετά το συμπόσιο συνέχισαν να εργάζονται για να παραδώσουν τα κείμενα των εισηγήσεών τους, επεξεργασμένα και εμπλουτισμένα ώστε να συναποτελέσουν έναν τόμο με επιστημονική τεκμηρίωση και εμβάθυνση στην ιστορία του τόπου μας.
Με μεγάλη χαρά προσφέρουμε στους φίλους της πόλης, ντόπιους και μη, ένα άρτια επιμελημένο τόμο με 24 μελέτες, πίνακα περιεχομένων, υποσημειώσεις, βιβλιογραφικές αναφορές, σημαντικό εικονογραφικό υλικό και ευρετήριο. Επίσης στον τόμο καταγράφονται όλα τα βήματα οργάνωσης του εορτασμού, όλες οι εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν, όλοι όσοι συμμετείχαν με κάθε τρόπο, απεικονίζεται το έντυπο υλικό που παράχθηκε και αναφέρεται το ηλεκτρονικό και οπτικοακουστικό υλικό που παραδώσαμε.
Πνευματικό Ίδρυμα Κώστας Χελιώτης
Ιωάννης Καποδίστριας Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής
150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση
… από του Όθωνα τα χρόνια…
Πορτραίτο του Όθωνα με φουστανέλα την περίοδο της Αντιβασιλείας. Λιθογραφία Gottlieb Bodmer (1804 – 1837).
Τα σχολεία ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της τοπικής κοινωνίας. Τα 150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση του 1862 ήταν η αφορμή διερεύνησης και κατανόησης των ιστορικών εξελίξεων και της σημασίας τους για το μέλλον, σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς.
Οι μαθητές με την παιδαγωγική καθοδήγηση των καθηγητών, καθηγητριών τους συγκέντρωσαν ιστορικό υλικό, το επεξεργάστηκαν και δημιούργησαν την παρουσίασή του.
Με το γενικό τίτλο «…από του Όθωνα τα χρόνια…» η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης – Σχολικές Δραστηριότητες, σε συνεργασία με τον Δ.Ο.Π.Π.Α.Τ. Δ. Ναυπλιέων και την Οργανωτική Επιτροπή για τον εορτασμό των 150 χρόνων από τη Ναυπλιακή Επανάσταση (Ομάδα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης), οργανώνει Εκδήλωση, στην οποία θα παρουσιαστούν τα Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων, που υλοποιήθηκαν στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2012-13:
Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου
Ναύπλιο, τα Ιστορικά κτήρια στα χρόνια του Όθωνα, του ΓΕΛ Αγίας Τριάδας, με Υπεύθυνο Καθηγητή τον κ. Βασίλειο Βασιλείου.
Μια διαδρομή, μια εποχή… Μεγάλος Δρόμος – Πλατεία Συντάγματος, του 1ου Γυμνασίου Ναυπλίου, με Υπεύθυνη Καθηγήτρια την κ. Σοφία Βεργοπούλου.
Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου, του 1ου Γυμνασίου Ναυπλίου, με Υπεύθυνη Καθηγήτρια την κ. Σταματίνα Γκιόλα.
Η Εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στην αίθουσα του Βουλευτικού, στο Ναύπλιο, τη Δευτέρα 17 Ιουνίου στις 8 το βράδυ.
Ναυπλιακή Επανάσταση | Επιστημονικό Συμπόσιο
Εναρκτήρια Συνεδρία
Ναύπλιο, Βουλευτικό 12-14 Οκτωβρίου 2012.
Παρασκευή 12 Οκτωβρίου
Πρόεδρος: Κωνσταντίνος Π. Χελιώτης
6.00 – 6.30 Υποδοχή Συνέδρων και Κοινού.
6.30 – 6.40 Προσφώνηση Προέδρου Οργανωτικής Επιτροπής των εκδηλώσεων για τα 150 χρόνια της Ναυπλιακής Επανάστασης Κωνσταντίνου Π. Χελιώτη, Το Επιστημονικό Συμπόσιο στο πλαίσιο του εορτασμού των 150 χρόνων της Ναυπλιακής Επανάστασης.
6.40 – 6.45 Χαιρετισμός του Δημάρχου Ναυπλιέων Δημήτρη Κωστούρου.
6.45 – 6.50 Χαιρετισμός του Προέδρου του Δ.Ο.Π.Π.Α.Τ. Ιωάννη Μπόλα.
6.50 – 7.00 Πόπη Καλκούνου, Εκπαιδευτικά προγράμματα για τη Ναυπλιακή Επανάσταση.
7.00 – 7.10 Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης, Παρουσίαση της θεματικής του Επιστημονικού Συμποσίου.
7.10 – 7.40 Χριστίνα Κουλούρη, «Εν έτει 1862»: η ευρωπαϊκή και η ελληνική ιστορική συγκυρία.
7.40 – 8.10 Δημήτρης Μαλέσης, Αντιπολίτευση στο οθωνικό καθεστώς και ρήξη: Η Ναυπλιακή Επανάσταση του 1862.
8.10 Λήξη της Συνεδρίας.
8.30 Εγκαίνια έκθεσης Εθνικής Πινακοθήκης – Παράρτημα Ναυπλίου: Τα χρόνια της βασιλείας του Όθωνα (1833-1862).
Δεύτερη Συνεδρία – Πρώτο μέρος
«Η Ναυπλιακή Επανάσταση του 1862»
Σάββατο 13 Οκτωβρίου, Πρωί
Πρόεδροι: Νίκος Κ. Αλιβιζάτος – Ιωάννης Πετρόπουλος
9.30 – 9.50 Κωνσταντίνος Γ. Γκότσης, Η Επανάσταση και το Ναύπλιο.
9.50 – 10.10 Αναστάσιος Αθ. Γούναρης, Η συμβολή του νομικού κόσμου του Ναυπλίου στην Επανάσταση της 1 Φεβρουαρίου 1862.
10.10 -10.30 Χρήστος Σ. Φωτόπουλος, Η Ναυπλιακή Επανάσταση 1862: Το στρατιωτικόν μέρος (σχεδίαση, οργάνωση, διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων).
10.30 – 10.50 Βασίλης Τσιλιμίγκρας, Η επέκταση της Ναυπλιακής Επανάστασης και οι συνέπειές της.
Δεύτερη Συνεδρία – Δεύτερο μέρος
«Η Ναυπλιακή Επανάσταση του 1862»
Ναύπλιο, Βουλευτικό 12-14 Οκτωβρίου 2012.
Σάββατο 13 Οκτωβρίου
Πρόεδροι: Νίκος Κ. Αλιβιζάτος – Ιωάννης Πετρόπουλος
10.50 – 11.10 Χρήστος Λούκος, Η αντιοθωνική εξέγερση στην Ερμούπολη (28 Φεβρουαρίου – 3 Μαρτίου 1862) και η ενδεχόμενη ιδιαιτερότητά της έναντι αυτής του Ναυπλίου και των άλλων πόλεων.
11.10 – 11.50 Συζήτηση.
11.50 – 12.30 Διάλειμμα στην Πλατεία Συντάγματος.
12.30 – 13.30 Ελεύθερη περιδιάβαση στην πόλη.
Ναυπλιακή Επανάσταση |Τρίτη Συνεδρία
Πρώτο μέρος
Το Ναύπλιο και η Αργολίδα στα χρόνια του Όθωνα (1833-1862)
Α΄ Μεταβολές στη δημογραφία, τη διοίκηση και τις υποδομές.
Σάββατο 13 Οκτωβρίου, απόγευμα
Βουλευτικό Ναυπλίου, 12-14 Οκτωβρίου 2012.
Πρόεδροι: Μπάμπης Αντωνιάδης – Αναστάσιος Αθ. Γούναρης
5.30 – 5.50 Ιωάννα Σπηλιοπούλου, Η πρόσληψη της αρχαιότητας ως μέσον προβολής του οίκου των Wittelsbacher: Το παράδειγμα του λέοντος των Βαυαρών στον συνοικισμό Πρόνοια του Ναυπλίου.
5.50 – 6.10 Βασίλης Δωροβίνης, Γκέοργκ – Λούντβιχ Μάουρερ, ένας Βαυαρός Αντιβασιλέας στην Αργολίδα.
6.10 – 6.30 Έλλη Δρούλια, Από το Ναύπλιο στην Αθήνα: η μεταφορά της πρωτεύουσας.
6.30 – 6.50 Δημήτρης Χ. Γεωργόπουλος, Ο πληθυσμός του Ναυπλίου 1830-1840.
6.50 – 7.20 Διάλειμμα.
Ναυπλιακή Επανάσταση |Τρίτη Συνεδρία
Δεύτερο μέρος
Πρόεδροι: Μπάμπης Αντωνιάδης – Αναστάσιος Αθ. Γούναρης
7.20 – 7.40 Γιάννης Μπαφούνης, Σοφοκλής Κ. Οικονόμος: Σύνοψις ιατρικής χωρογραφίας της Ναυπλίας.
7.40 – 8.00 Ελένη Καλαφάτη, Στοιχεία για την πρώτη δεκαετία του Δήμου Ναυπλιέων: Η τοπική αυτοδιοίκηση στο πλαίσιο του
συγκεντρωτικού κράτους.
8.00 – 8.20 Δημήτρης Καλκούνος, «Αυτοί που αποφασίζουν»: η τοπική πολιτική ελίτ στο Ναύπλιο κατά την οθωνική περίοδο.
8.20 – 8.40 Μάρω Αδάμη-Καρδαμίτση, Ναύπλιο: από την τειχισμένη μεσαιωνική πόλη στην ανοικτή πόλη του 19ου αιώνα.
8.40 – 9.15 Συζήτηση
9.15 Λήξη της Συνεδρίας
Ναυπλιακή Επανάσταση |Τέταρτη Συνεδρία
Πρώτο μέρος
Το Ναύπλιο και η Αργολίδα στα χρόνια του Όθωνα (1833-1862)
Β΄ Οικονομικές παράμετροι.
Κυριακή 14 Οκτωβρίου, πρωί.
Βουλευτικό Ναυπλίου, 12-14 Οκτωβρίου 2012.
Πρόεδροι: Ιωάννα Παπαντωνίου – Κανέλλος Κανελλόπουλος
10.00 – 10.20 Ρεγγίνα Quack-Μανουσάκη, «Πηγαίνοντας για ψώνια στο Ναύπλιο το 1834».
10.20 – 10.40 Ευτυχία Δ. Λιάτα, Μιχαήλ Ιατρός (1779-1868): Μια πολυδιάστατη προσωπικότητα της ναυπλιακής κοινωνίας.
10.40 – 11.00 Πέπη Γαβαλά, Ο απόηχος της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ζωής του Ναυπλίου στο Μυστρά, μέσα από τις συναλλαγές των οικογενειών Σαλβαρά και Τζωρτζάκη (1832-1843).
11.00 – 11.20 Εύη Καρούζου, Το Ναύπλιο και η αγροτική ενδοχώρα του στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
11.20 – 11.40 Συζήτηση.
11.40 – 12.10 Διάλειμμα.
Ναυπλιακή Επανάσταση |Τέταρτη Συνεδρία
Δεύτερο μέρος
Κυριακή 14 Οκτωβρίου
Βουλευτικό Ναυπλίου, 12-14 Οκτωβρίου 2012
Το Ναύπλιο και η Αργολίδα στα χρόνια του Όθωνα (1833-1862)
Γ΄ Εκπαιδευτικές και Πολιτισμικές Πραγματικότητες
Πρόεδροι: Γιώργος Αναστασόπουλος – Νικόλαος Μπουμπάρης.
12.10 – 12.30 Γεώργιος Κόνδης, Εκπαίδευση και σχολικό δίκτυο στην Αργολίδα κατά την οθωνική περίοδο.
12.30 – 12.50 Βαρβάρα Γεωργοπούλου, Το θέατρο στο Ναύπλιο την οθωνική περίοδο: κείμενα και παραστάσεις.
12.50 – 1.10 Μαρία Βελιώτη, H πόλη και ο βασιλεύς. Εορτές και τελετές για τον Όθωνα στο Ναύπλιο.
1.10 – 1.30 Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης, Πολιτισμική ιστορία του Ναυπλίου (1833-1862).
Ναυπλιακή Επανάσταση |Τέταρτη Συνεδρία
Τρίτο μέρος (Παρεμβάσεις και προτάσεις)
Κυριακή 14 Οκτωβρίου
Βουλευτικό Ναυπλίου, 12-14 Οκτωβρίου 2012
Το Ναύπλιο και η Αργολίδα στα χρόνια του Όθωνα (1833-1862)
Γ΄ Εκπαιδευτικές και Πολιτισμικές Πραγματικότητες.
Πρόεδροι: Γιώργος Αναστασόπουλος – Νικόλαος Μπουμπάρης.
1.30 – 1.50 Συζήτηση.
1.50 – 2.00 Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης, Απολογισμός του Συμποσίου.
2.00 – 2.20 Παρεμβάσεις και προτάσεις.
2.20 – 2.30 Αποχαιρετισμοί.
Υλικαί παροχαί επί μεσοβασιλείας εις τους πρωτεργάτας και τα θύματα της Ναυπλιακής Επαναστάσεως (1862-1863)
Αι προτάσεις και τα ψηφίσματα περί της αποκαταστάσεως των αγωνιστών του 1821, δια τας υπέρ του Αγώνος προσφερθείσας θυσίας, απετέλεσαν προηγούμενον δια παρομοίας φύσεως προσπαθείας και εκδηλώσεις υπέρ των αγωνιστών των αντιοθωνικών επαναστάσεων, της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 και της Φεβρουαριανής Ναυπλιακής επαναστάσεως του 1862. Η μέριμνα αυτή δια τους αγωνιστάς των αντιοθωνικών επαναστάσεων ήτο χαρακτηριστική εκάστης μετεπαναστατικής περιόδου, υπαγορευθείσα κυρίως από την εκάστοτε εξυπηρετούμενην πολιτικήν σκοπιμότητα εν μέσω του λαϊκού ενθουσιασμού των πρώτων μετεπαναστατικών ημερών, καταλήξασα ούτω πολλάκις εις ανεπίτρεπτον επέκτασιν της εθνικής ευγνωμοσύνης εις χρηματικάς και άλλας παρομοίας φύσεως παροχάς, δι’ ο και ουδέποτε ευωδώθη υπό ομαλάς πολιτικάς και κοινοβουλευτικάς συνθήκας, αλλά πάντοτε υπό ανωμάλους περιστάσεις και διαδικασίας και εν πολλοίς εν κρύπτω και δη κατά τρόπον εκάστοτε ατομικόν και χαριστικόν.
Και δια μεν τους αγωνιστάς της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 αι σχετικαί προσπάθειαι εις την Εθνοσυνέλευσιν, αφορώσαι εις την απονομήν ειδικών ισοβίων συντάξεων εις τους πρωτεργάτας της επαναστάσεως, κατέληξαν εις την έγκρισιν σχετικού ψηφίσματος, το οποίον όμως με την πάροδον του χρόνου παρέμεινεν ανεκτέλεστον, αφού εις την συγκληθείσαν κατόπιν Βουλήν ποικίλαι υπήρξαν αντιδράσεις και πλείσται εξεφράσθησαν διχογνωμίαι περί την ισχύν και την ερμηνείαν των διατάξεων του ψηφίσματος και τελικώς ο ίδιος ο Δ. Καλλέργης, εξ ονόματος όλων των συναγωνιστών του, παρητήθη πάσης εν προκειμένω υλικής απολαυής χολωθείς από τον τρόπον των συζητήσεων και τας αντιδράσεις των βουλευτών[1].
Δεν συνέβη όμως το ίδιον και επί Μεσοβασιλείας δια τους αγωνιστάς της Φεβρουαριανής Ναυπλιακής επαναστάσεως του 1862, εκραγείσης ως γνωστόν και κατασταλείσης εν Ναυπλίω, Σύρω και Κύθνω και προηγηθείσης κατά εν οκτάμηνον της εξώσεως του Όθωνος.
Λαϊκή απεικόνιση της τριανδρίας (Ρούφος – Βούλγαρης- Κανάρης) που ανέλαβε την εξουσία μετά την έξοδο του Όθωνα.
Πράγματι κατά το πρώτον τρίμηνον της Μεσοβασιλείας και προ της συγκλήσεως της Εθνοσυνελεύσεως, η Προσωρινή Κυβέρνησις των Βούλγαρη, Κανάρη και Μπενιζέλου Ρούφου ασκούσα κατά το «Ψήφισμα του Έθνους» της 11ης Οκτωβρίου 1862, ημέρας εξώσεως του Όθωνος, ορθότερον δε ειπείν επαναστατικά δικαιώματι, την τε νομοθετικήν και την εκτελεστικήν εξουσίαν, είχε την ευχέρειαν να θεσπίζη διατάξεις και να εκδίδη αποφάσεις αμέσως εκτελεστάς, οσονδήποτε και αν είχον αύται ατομικόν και χαριστικόν χαρακτήρα και δη κατά το πλείστον μη δημοσιευόμενος εις την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αλλά καταχωριζομένας εις το μυστικόν βιβλίον των πρακτικών των συνεδριάσεων αυτής.
Το βιβλίον τούτο, άγνωστον κατά την περίοδον της Μεσοβασιλείας, αποτελεί σημαντικήν και επίσημον πηγήν των γεγονότων αυτής της εποχής, εδημοσιεύθη δε υπό Δ. Πετρακάκου εκ της αρχειακής συλλογής Ιωάννου Γενναδίου [2]. Τα σχετικά αποσπάσματα εκ των καταχωρημένων συνεδριάσεων, τα αφορώντα εις παροχάς υπέρ των αγωνιστών της Ναυπλιακής επαναστάσεως, περιλαμβάνουν έξοδα επανόδου εις την Ελλάδα των προσφύγων επαναστατών, απόδοσιν μισθών των απολυθέντων δημοσίων λειτουργών, στελεχών της επαναστάσεως, ποικίλας χρηματικάς αρωγάς, ισοβίους μηνιαίας συντάξεις και άλλας συναφείς παροχάς, έχουν δε κατά χρονολογικήν σειράν ως κάτωθι [3].
Συνεδρίασις 17ης Οκτωβρίου 1862:
Εν τη σημερινή συνεδριάσει παρόντων του τε προέδρου, των μελών της Προσωρινής Κυβερνήσεως και των κ.κ. Υπουργών της Επικρατείας… Απεφασίσθη να χορηγηθώσιν εις τους εις Παρισίους και Λονδίνον πρόσφυγας της Φεβρουαριανής επαναστάσεως αξιωματικούς ανά χίλια φράγκα, εις δε τους υπαξιωματικούς ανά τριακόσια τριάκοντα τρία φράγκα, δι’ έξοδα επανόδου των. Επίσης εις μεν τους εν Τουρίνω και τη λοιπή Ιταλία πρόσφυγας αξιωματικούς ανά επτακόσια φράγκα, εις δε τους υπαξιωματικούς και στρατιώτας ανά 233 δια τον αυτόν λόγον.
Ως γνωστόν με την καταστολήν της Ναυπλιακής επαναστάσεως αναχώρησαν εκ Ναυπλίου εις το εξωτερικόν, φυγαδευθέντες δια δυο ατμοπλοίων, ενός γαλλικού και ενός αγγλικού, 200 περίπου επαναστάται, αξιωματικοί, υπαξιωματικοί, στρατιώται και πολίται. Αρκετοί εξ αυτών κατετάγησαν εις το πυροβολικόν του στρατού του Τουρίνου και έλαβον μέρος εις τας εν Ιταλία πολεμικάς επιχειρήσεις[4].
Συνεδρίασις της 25ης Οκτωβρίου 1862:
… Απεφασίσθη να δοθώσι εις την κυρίαν Καλλιόπην Παπαλεξοπουλου δραχμαί 2.000….
Πρόκειται δια την γνωστήν ηρωίδα της Ναυπλιακής επαναστάσεως, χήραν του γερουσιαστού Παπαλεξοπούλου και θυγατέρα του πολιτευτού Πατρών Καλαμογδάρτη.
Συνεδρίασις της 30ης Οκτωβρίου 1862:
Πάνος Κορωναίος
… Απεφασίσθη να χορηγηθή εκ του Υπουργείου των Εσωτερικών εκ των βοηθημάτων χρηματική βοήθεια 3.000 δρχ. εις τον αρχηγόν της Εθνοφυλακής…
Πρόκειται δια τον εκ των πρωτεργατών της Ναυπλιακής επαναστάσεως αντισυνταγματάρχην Πάνον Κορωναίον, πληγωθέντα κατά τα Ναυπλιακά, αιχμαλωτισθέντα, φυλακισθέντα και εξαιρεθέντα της αμνηστίας του Όθωνος, αναλαβόντα δε επί Μεσοβασιλείας τα καθήκοντα του αρχηγού της Εθνοφυλακής.
Συνεδρίασις της 31ης Οκτωβρίου 1862:
… Απεφασίσθη να χορηγηθή χρηματική βοήθεια εις τον πολλά παθόντα και ζημιωθέντα κ. Αντωνόπουλον, υπέρ της Μεταπολιτεύσεως, εκ δραχμών 3.000….
Προφανώς πρόκειται δια τον δικηγόρον του Ναυπλίου Κωνσταντίνον Αντωνόπουλον, μέλος της επί της ασφαλείας επιτροπής της επαναστάσεως, επιβιβασθέντα εις το αγγλικόν ατμόπλοιον κατά την αναχώρησιν των επαναστατών.
Συνεδρίασις της 5ης Νοεμβρίου 1862:
…Απεφασίσθη να πληρωθώσιν εις τους κ.κ. Γεώργιον Πετιμεζάν και Πέτρον Μαυρομιχάλην, εφέτας Ναυπλίου, οι μισθοί της θέσεως, ην κατείχον κατά τον Φεβρουάριον….
Αμφότεροι ήσαν μέλη της επί της ασφαλείας επιτροπής της Ναυπλιακής επαναστάσεως, εξαιρεθέντες της αμνηστείας του Όθωνος και επιβιβασθέντες του αγγλικού ατμοπλοίου κατά την αναχώρησιν των επαναστατών. Ήδη δια της ως άνω αποφάσεως λαμβάνουν τους μισθούς των αναδρομικώς από της ημέρας της απομακρύνσεώς των.
Συνεδρίασις της 6ης Νοεμβρίου 1862:
…Απεφασίσθη να δοθή βοήθεια εκ δραχ. 200 εις τον Ν. Φανδρίδην, του οποίου ο υιός εφονεύθη εις Ναύπλιον… εις τον Εμμ. Παπαδάκην δημοδιδάσκαλον Προνοίας πληγωθέντα κατά τον Φεβρουάριον δραχ. 200 ….
Αμφότεροι ήσαν δημοδιδάσκαλοι εις το Ναύπλιον, ο δε εξ αυτών Έμμ. Παπαδάκης ήτο και αρχηγός των εν Ναυπλίω Κρητών, οι οποίοι προσεχώρησαν εις τους επαναστάτας και ηρωικώς ηγωνίσθησαν κατά των κυβερνητικών δυνάμεων.
Συνεδρίασις 7ης Νοεμβρίου 1862:
… Απεφασίσθη να διορισθή τετραμελής επιτροπή εκ των κ.κ. Α. Κάλου, Θ. Βρατσάνου, Οδ. Ιαμέλου και Δ. Παράσχου έργον έχουσα να γνωμοδοτή επί των προς αυτούς αποστελλομένων αναφορών περί απονομής βοηθημάτων…
Άπαντα τα μέλη της επιτροπής αυτής ήσαν μεμυημέναεις την Φεβρουαριανήν Ναυπλιακήν επανάστασιν. Ο εξ αυτών Θ. Βρατσάνος ήτο μέλος της επαναστατικής επιτροπής Σύρου, οι δε λοιποί συνελήφθησαν εν Αθήναις την παραμονήν της εκρήξεως της επαναστάσεως κατόπιν της κατασχέσεως εις Ναύπλιον επιστολής του αρχηγού των επαναστατών συνταγματάρχου Αρτέμη Μίχου προς τον εν Αθήναις αδελφόν του Αλέξιον.
Συνεδρίασις της 10ης Νοεμβρίου 1862:
… Απεφασίσθη να χορηγηθή εις τους εκ της αλλοδαπής ελθόντας κ.κ. Κατσικογιάννην, Χρ. Γρίβαν, Δημ. Γρίβαν, Νικόλ. Μακρήν, Βασίλ. Ορλώφκαι Λεων. Γραμματικόπουλον αποζημίωσις εκ δρχ. 800 εις έκαστον δι έξοδα επανόδου των….
Εκ των ανωτέρω ο Βασίλ. Ορλώφ ήτο κατά τον Φεβρουάριον ο κυβερνήτης της «Καρτερίας», η οποία προσεχώρησεν εις τους εν Σύρω επαναστάτας, οι δε λοιποί μέλη της επαναστατικής επιτροπής Ναυπλίου αναχωρήσαντα ης το εξωτερικόν δια του αγγλικού ατμόπλοιου.
Συνεδρίασις 13ης Νοεμβρίου 1862:
… Απεφασίσθη να χορηγηθή σύνταξις εκ δρχ. 500 κατά μήνα εις την κυρίαν Καλλιόπην Παπαλεξοπούλου, εις ην θέλει συμπεριληφθή και η δυνάμει του νόμου των συντάξεων περί χηρών και ορφανών των γερουσιαστών χορηγούμενη….
Συνεδρίασις 15ης Νοεμβρίου 1862:
…Απεφασίσθη να πληρωθώσιν οι μισθοί του νομαρχιακού διδασκάλου Προνοίας κ. Ν. Φανδρίδη, παυθέντος μετά τήν Ναυπλιακήν επανάστασιν. Εις δε τον δημοδιδάσκαλον Έμμ. Παπαδάκην, πληγωθέντα κατά την επανάστασιν Ναυπλίου και παυθέντα, να χορηγηθή μηνιαία σύνταξις εκ δραχ. 40…
Συνεδρίασις 17ης Νοεμβρίου 1862:
… Απεφασίσθη να χορηγηθή χρηματική βοήθεια εκ δραχ. 1.000 εις τον κ. Αντώνιον Νικολαίδην, άλλοτε συντάκτην της «Αθήνας», πολλά παθόντα και υποστάντα υπέρ της επαναστάσεως… Επίσης χρηματική βοήθεια εκ δραχ. 100 εις τον Χρ. Πλαπούταν πληγωθέντα εν Ναυπλίω….
Ο μνημονευόμενος Αντώνιος Νικολαΐδης ήτο μεμυημένος εις την Ναυπλιακήν επανάστασιν συλληφθείς εις Αθήνας την παραμονήν της εκρήξεώς της κατόπιν της εν Ναυπλίω κατασχέσεως της επιστολής των επαναστατών.
Συνεδρίασις της 20ης Νοεμβρίου 1862:
… Απεφασίσθη να χορηγηθή χρηματική βοήθεια εις ην κυρίαν Καλλιόπην Παπαλεξοπούλου εκ δραχ. 1.000….
Συνεδρίασις της 22ας Νοεμβρίου 1862:
… Απεφασίσθη να χορηγηθώσιν εις τον συνταγματάρχην κ. Αρτέμιον Μίχον δραχ. 5.000 δια τας υπέρ της μεταπολιτεύσεως ενεργείας του και τας ζημίας, ας υπέρ αυτών υπέστη….
Πρόκειται ως γνωστόν δια τον αρχηγόν της Ναυπλιακής επαναστάσεως επανελθόντα εκ της αλλοδαπής μετά την έξωσιν του Όθωνος δι’ ειδικώς προς τούτο αποσταλέντος υπό της Προσωρινής Κυβερνήσεως εθνικού ατμοπλοίου.
Συνεδρίασις της 5ης Δεκεμβρίου 1862:
Ο Κωνσταντίνος Κανάρης σε προχωρημένη ηλικία.
Εν τη σημερινή συνεδριάσει, παρόντων των μελών της Προσωρινής Κυβερνήσεως (εκτός του κ. Κανάρη ασθενούντος) και των Υπουργών της Επικρατείας, ο κ. πρόεδρος επρότεινεν ότι θεωρεί καθήκον της παρούσης Κυβερνήσεως, όπως δοθή εις τον ναύαρχον κ. Κανάρην γενναία εθνική αμοιβή δια τε την αρχαίαν και την νεωτέραν αυτού ιστορίαν επομένως προτείνει να εκδοθή ψήφισμα, δι ου να παραχωρήται εθνικόν τι κτήμα προς τον κ. ναύαρχον Κανάρην, του οποίου το κύρος να επιφυλαχθή η Κυβέρνησις να προκαλέση εν καιρώ παρά της εθνικής Συνελεύσεως….
Παραθέτομεν το ανωτέρω απόσπασμα εκ των πρακτικών της συνεδριάσεως της 5ης Δεκεμβρίου, μη ειδικώς σχετιζόμενον με τους αγωνιστάς της Ναυπλιακής επαναστάσεως, χαρακτηριστικόν όμως των συνθηκών και της νοοτροπίας της τότε Προσωρινής Κυβερνήσεως, η οποία ούτε η ιδία δεν φαίνεται να επίστευεν εις την νομιμότητα των χορηγουμένων υπ’ αυτής παροχών, δι’ ο και προκειμένης της προτάσεως περί αποκαταστάσεως του εκ των μελών της τριανδρίας αυτής ναυάρχου Κανάρη διατυπώνει την ανάγκην όπως η σχετική απόφασις περιβληθή το κύρος νομίμου ψηφίσματος της συγκληθησομένης Εθνοσυνελεύσεως.
Συνεδρίασις της 11ης Δεκεμβρίου 1862:
… Απεφασίσθη να πληρωθώσιν εις τον κ. Αλέξ. Μίχου οι μισθοί του, από της ημέρας της παύσεώς του, εις τον Δ. Καλλιαντζήν υπογραμματέα των εν Ναυπλίου Εφετών και Ιωάννην Παρασκευόπουλον υπογραμματέα των εν Ναυπλίω Πρωτοδικών, παυθέντας κατά την Φεβρουαριανήν επανάστασιν, επίσης οι μισθοί των από της απολύσεώς των. Επίσης εις τον πρώην σχολάρχην Σύρου Αρ. Τσάτσον οι μισθοί του από της ημέρας της παραιτήσεώς του….
Εκ των ανωτέρω ο Αλέξ. Μίχου, αδελφός του αρχηγού της Ναυπλιακής επαναστάσεως Αρτέμη Μίχου, ήτο ανώτερος υπάλληλος της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας Αθηνών, μεμυημένος εις την επανάστασιν, συλληφθείς και απολυθείς της θέσεώς του κατόπιν της κατασχέσεως της προς αυτόν εκ Ναυπλίου επιστολής των επαναστατών. Ο δε σχολάρχης Τσάτσος είναι ο γνωστός επαναστάτης της Σύρου και ένθερμος εμψυχωτής της νεολαίας εις τον αντιοθωνικόν αγώνα.
Συνεδρίασις της 13ης Δεκεμβρίου 1862:
… Απεφασίσθη να χορηγηθή χρηματική βοήθεια εκ δραχ. 500 εις τον Γεώργιον Φραγκιάν….
Ούτος ήτο εκ των πρωτεργατών της Ναυπλιακής επαναστάσεως, εξαιρεθείς της αμνηστείας του Όθωνος και επιβιβασθείς μετά των Τσόκρη και Ζαβιτσάνου εις το γαλλικόν ατμόπλοιον κατά την αναχώρησιν των επαναστατών.
Συνεδρίασις της 20ης Δεκεμβρίου 1862:
Γεώργιος Πετιμεζάς
Εν τη σημερινή συνεδριάσει, παρόντων των μελών της Προσωρινής Κυβερνήσεως και των Υπουργών της Επικρατείας, απεφασίσθη να διατηρηθή η άμαξα του Κορωναίου δαπάνη του Δημοσίου και να τω επιτροπή να κατοική εις την οικίαν εν η διαμένει εν όσω διαρκεί η ενοικίασις αυτής παρά τον Δημοσίου. Επιτρέπεται εις τον Υπουργόν των Οικονομικών να παραιτηθή από πάσης απαιτήσεως κατά Γ. Πετιμεζά, Ι. Παπαζαφειροπούλου και Σπ. Ζαβιτσάνου σχέσεις εχούσης με την Φεβρουαριανήν Ναυπλιακήν επανάστασιν….
Ήδη τότε ο εκ των πρωτεργατών της Ναυπλιακής επαναστάσεως αντισυνταγματάρχης Πάνος Κορωναίος είχε παραιτηθή της θέσεώς του ως αρχηγού της Εθνοφυλακής λόγω διαφωνιών του με την Κυβέρνησιν περί την οργάνωσιν αυτής (αρχάς Νοεμβρίου 1862). Παρά ταύτα η Κυβέρνησις διατηρεί τιμητικώς την άμαξαν αυτού και την επ΄ ενοικίω κατοικίαν του δαπάναις του Δημοσίου.
Οι μνημονευόμενοι εν συνεχεία Γ. Πετιμεζάς, Ι. Παπαζαφειρόπουλος και Σπ. Ζαβιτσάνος υπήρξαν σημαίνοντα στελέχη της Ναυπλιακής επαναστάσεως εξαιρεθέντα της αμνηστίας του Όθωνος. Εκ τούτων οι Γ. Πετιμεζάς, εφέτης Ναυπλίου, και Ι. Παπαζαφειρόπουλος, δικηγόρος Ναυπλίου, ήσαν μέλη της επί της ασφαλείας επιτροπής της επαναστάσεως και επεβιβάσθησαν του αγγλικού ατμοπλοίου κατά την αναχώρησιν των επαναστατών, ο δε Σπ. Ζαβιτσάνος, πρόξενος του Βελγίου, εις τον διπλωματικόν σάκκον του οποίου κατεσχέθη η επιστολή των επαναστατών, η προκαλέσασα την σύλληψιν των εν Αθήναις στελεχών της επαναστάσεως, επεβιβάσθη μετά των Δ. Τσόκρη και Γ. Φραγκιά του γαλλικού ατμοπλοίου.
Συνεδρίασις της 8ης Ιανουαρίου 1863:
Εν τη σημερινή συνεδριάσει, παρόντων των μελών της Προσωρινής Κυβερνήσεως και των Υπουργών της Επικρατείας, απεφασίσθη να δοθή χρηματική βοήθεια εις τον πολλά παθόντα και ζημιωθέντα υπέρ της μεταπολιτεύσεως αξιωματικόν του πεζικού κ. Ν. Μακρήν εκ δραχ. 1.500….
Ούτος εν εκτοπίσει διατελών εις Ναύπλιον από του Μαΐου 1861 μετέσχεν ενεργώς της Φεβρουαριανής επαναστάσεως αποσταλείς υπό των επαναστατών εις Σύρον και αγωνισθείς παρά το πλευρόν του Λεωτσάκου.
Τοιαύται λοιπόν υπήρξαν αι επισήμως τουλάχιστον χορηγηθείσαι υπό της Προσωρινής Κυβερνήσεως της Μεσοβασιλείας υλικαί παροχαί εις τους πρωτεργάτας της Ναυπλιακής επαναστάσεως. Φαίνεται όμως ότι πέραν τούτων υπήρξαν και άλλαι ανεπίσημοι και δη κατά πολύ μεγαλύτεροι. Και τούτο προκύπτει εκ της αποκαλύψεως μερικών των τοιούτων ατομικών και χαριστικών παροχών και τον εκσπάσαντα σχετικόν σάλον κατά το 1863. Έναυσμα του δημιουργηθέντος θορύβου υπήρξεν επιστολή του αξιωματικού του στρατού Δ. Λώρη δημοσιευθείσα την 22αν Μαρτίου 1863[5]και καταγγέλλουσα ότι υπό της Προσωρινής Κυβερνήσεως των Βούλγαρη, Κανάρη και Μπενιζέλου Ρούφου κατεβλήθησαν χιλιάδες δραχμών εις τους πρωτεργάτας της Ναυπλιακής επαναστάσεως υπό το πρόσχημα της αποζημιώσεώς των δια τους αγώνας και τα δεινά, άτινα υπέστησαν υπέρ της μεταπολιτεύσεως.
Δημήτριος Γρίβας
Επηκολούθησεν η αποκάλυψις, εις την Εθνοσυνέλευσιν, της αυθαιρέτου, παρατύπου και ανενταλμάτου διαθέσεως 40.000 δραχμών υπό της Προσωρινής Κυβερνήσεως, εξ ων 15.000 δραχμαί εις τον στρατηγόν Θεοδωράκην Γρίβαν ως αποζημίωσίς του δια τας υπέρ της μεταπολιτεύσεως υπηρεσίας του, αι δε λοιπαί 25.000 εις τους σωματάρχας αυτού, μεταξύ των οποίων οι Χ. Κατσικογιάννης, Ν. Μακρής και Χρ. Γρίβας, άπαντες σημαίνοντα στελέχη της Φεβρουαριανής Ναυπλιακής επαναστάσεως.
Σύσσωμος τότε ο λαός του Ναυπλίου εξηγέρθη [6] και απήτησε να του αποδοθούν τα χρήματα, τα οποία κατέβαλεν εις τους υπέρ των επαναστατών εράνους διαρκούσης της Ναυπλιακής επαναστάσεως, κατατεθείσης μάλιστα και σχετικής προτάσεως εις την Εθνοσυνέλευσιν [7].
Ο θόρυβος εκόπασεν έπ’ ολίγον εκ της μεσολαβήσεως των γνωστών «Ιουνιανών», μετά την παρέλευσιν των οποίων επανελήφθησαν αι αιτιάσεις περί «λαφυραγωγίας του δημοσίου πλούτου» και «διαρπαγής του δημοσίου ταμείου υπό αφιλοκερδών πατριωτών», ευθέως δε κατηγορήθη ο πρωτεργάτης της Ναυπλιακής επαναστάσεως αντισυνταγματάρχης Πάνος Κορωναίος ως παρανόμως λαβών παρά της Προσωρινής Κυβερνήσεως 25.000 δραχμάς, γεγονός το οποίον και ο ίδιος παρεδέχθη [8], διευκρινών όμως συνάμα ότι εξ αυτών μόνον αι 3.000 ήσαν χαριστικαί, αι δε λοιπαί απόδοσις αναδρομικώς των μισθών του, τους οποίους είχε στερηθή επί Όθωνος τεθείς εις υποχρεωτικήν αργίαν. Ως ήδη ανεφέρθη, όλαι σχεδόν αι κατά τα ανωτέρω υλικαί παροχαί παρά της Προσωρινής Κυβερνήσεως εις τους πρωτεργάτας της Ναυπλιακής επαναστάσεως εγένοντο κατά το τρίμηνον Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 1862.
Μετ’ ολίγον, δι’ ειδικού ψηφίσματος της συγκληθείσης εν τω μεταξύ Εθνοσυνελεύσεως, απηγορεύθη εις την Κυβέρνησιν η χορήγησις συντάξεων και πάσης φύσεως υλικών παροχών, υπέρ οιουδήποτε προσώπου, απορρεουσών εξ οιωνδήποτε εκδουλεύσεων υπέρ της μεταπολιτεύσεως.
Αξίζει πάντως να σημειωθή ότι εν μέσω των γενομένων αυτών υπό της Προσωρινής Κυβερνήσεως ατομικών και χαριστικών παροχών, ουδεμία ελήφθη υπ’ αυτής πρόνοια, δια τας οικογενείας των φονευθέντων αγωνιστών της Ναυπλιακής επαναστάσεως, αρκετοί των οποίων κατέλιπον συζύγους εν χηρεία, απόρους γονείς, ανήλικα τέκνα και ανυπάνδρους αδελφάς και θυγατέρας.
Τούτο όμως επεχείρησεν, εν τινι μέτρω, ολίγους μήνας αργότερον η Εθνοσυνέλευσις. Την 16ην Μαρτίου 1863 η επί των οικονομικών Επιτροπή αυτής υπέβαλεν [9] εις την ολομέλειαν του σώματος την εξής πρότασιν ψηφίσματος συνοδευομένην υπό της σχετικής εισηγητικής εκθέσεως:
Η εν Αθήναις Β’ των Ελλήνων Συνέλευσις
Θεωρούσα ότι η πατρίς οφείλει να αποδείξη, ότι εκτιμά πρεπόντως και ανταμείβει επαξίως τας υπέρ των ελευθεριών αυτής προσφερθείσας θυσίας
Ψηφίζει
Α) Χορηγεί τοις επιζώσι γονεύσι του αειμνήστου ανθυπασπιστού Παγώνη, του εν τω Αργολικώ πεδίω κατά την 8ην Φεβρουαρίου 1862 πεσόντος, μηνιαίαν ισόβιον σύνταξιν εκ δραχ. 100, προικίζει τας ανηλίκους αδελφάς αυτού με 150 στρέμματα εθνικής γης πρώτης ποιότητος κατ εκλογήν, όταν φθάσωσιν εις ώραν γάμου, και διατάττει οι αδελφοί αυτού να προτιμηθώσιν ως υπότροφοι της Κυβερνήσεως.
Β) Χορηγεί, χάριν του κατά την εν Αρεία της 1ης Μαρτίου 1862 συμπλοκήν πεσόντος αειμνήστου ανθνπολοχαγού Δυοβουνιώτη, τω υποστρατήγω Δυοβουνιώτη, πατρί αυτού, και τη μητρί του μηνιαίαν ισόβιον σύνταξιν εκ δραχ. 400.
Γ) Χορηγεί εις την χήραν του αειμνήστου Λεωτσάκου, πεσόντος εν Κύθνω την 1ην Μαρτίου 1862, ενόσω μένει εις την χηρείαν, μηνιαίαν σύνταξιν εκ δραχ. 100, και διατάττει να ανατραφή ο υιός του ως υπότροφος υπό της Κυβερνήσεως, και να προικισθή η ανήλικος κόρη του, όταν υπανδρευθή, με 150 στρέμματα πρώτης ποιότητος εθνικής γης κατ εκλογήν.
Δ) Χορηγεί εις τας αδελφάς του ωσαύτως εν Κύθνω κατά την 1ην Μαρτίου 1862 πασόντος αειμνήστου Μωραϊτίνη, όταν έλθωσι εις γάμον, ανά 200 στρέμματα πρώτης ποιότητος και κατ εκλογήν εθνικής γης, και διατάττει να εξακολουθή η παρά της Προσωρινής Κυβερνήσεως χορηγουμένη υποτροφία των δύο αδελφών του εν Ευρώπη μέχρις αποπερατώσεως των σπουδών των.
Ε) Χορηγεί εις την μητέρα του ωσαύτως εν Κύθνω κατά την 1ην Μαρτίου 1862 πεσόντος αειμνήστου Σκαρβέλη μηνιαίαν ισόβιον σύνταξιν εκ δρχ. 300, προικίζει την άγαμον αδελφήν αυτού με 200 στρέμματα εθνικής γης πρώτης ποιότητος και κατ εκλογήν, όταν φθάση εις ώραν γάμον, και διατάττει ο αδελφός αυτού να προτιμηθή ως υπότροφος του Δημοσίου.
ΣΤ) Χορηγεί σύνταξιν ισόβιον εκ δραχ. 40 εις τον Σπυρίδωνα Δήμα Πίνην πληγωθέντα κατά την 29ην Μαρτίου εν τω ελαιώνι των Αθηνών, μεταβαίνουσαν μετά τον θάνατόν του και εις την επιζήσουσαν σύζυγόν του.
Ζ) Εάν τα πρόσωπα, εις τα οποία παρεχωρήθησαν αι ανωτέρω συντάξεις, απολαύωσιν ή θέλωσιν απολαύσει ετέραν σύνταξιν ή μισθόν, δεν γίνεται συσσώρευσις, αλλά θέλουν λαμβάνει το μεγαλύτερον εξ αυτών ποσόν, η δε παραχωρηθείσα σύνταξις εις αμφότερους τους σνζύγους μεταβαίνει μετά την αποβίωσιν του ενός εις τον έτερον.
Εν Αθήναις τη 15 Μαρτίου 1863
Η Επιτροπή
Α. ΠΕΤΣΑΛΗΣ, Ε. ΠΑΡΙΣΗΣ, Γ. ΠΕΡΩΤΗΣ
Ο Εισηγητής
Λύσανδρος Βιλαέτης.
Η ευμενής απήχησις εκ της αναγνώσεως της προτάσεως αυτής εις την Εθνοσυνέλευσιν και η συγκίνησις εις όλας τας πτέρυγας αυτής και το ακροατήριον, ως πάντα ταύτα αναλυτικώς περιγράφονται εις τα πρακτικά της συνεδριάσεως (16-3-1863), παρέσυρε προφανώς νεωτέρους τινάς ερευνητάς [10] εις το να παραδεχθούν, όλως εσφαλμένως, την έγκρισιν του σχετικού ψηφίσματος, έτι δε και την απονομήν των προταθεισών παροχών.
Όμως τοιούτον ψήφισμα ουδέποτε ενεκρίθη. Κατά τον Κανονισμόν της Εθνοσυνελεύσεως (άρθρον 32 αυτού ψηφισθέντος την 19-1-1863) η πρότασις μετά της οικείας αιτιολογικής εκθέσεως ώφειλε, μετά την ανάγνωσίν της υπό του εισηγητού, να τυπωθή, εν συνεχεία να διανεμηθή μεταξύ των πληρεξουσίων και να συζητηθή εις ετέραν τακτήν συνεδρίασιν της Εθνοσυνελεύσεως, ίνα τεθή εις τελικήν ψηφοφορίαν. Και η πρότασις του ψηφίσματος αυτού, μετά την ανάγνωσίν της, απεφασίσθη να τυπωθή. Όμως ούτε ετυπώθη, ούτε συνεζητήθη, πολλω δε μάλλον δεν ενεκρίθη. Και τούτο εμβάλλει κατ’ αρχήν εις εύλογωον απορίαν, λαμβανομένης υπ’ όψιν της όλως ευμενούς απηχήσεως εκ της αναγνώσεως της εις την Εθνοσυνέλευσιν.
Ότι όμως ούτος έχουν τα πράγματα, ότι δηλαδή η πρότασις αύτη τελούσα εις διαρκή αναβολήν αφέθη τελικώς εις την λήθην, προκύπτει και από το γεγονός ότι μετά ταύτα πολλαί κατετέθησαν εις την Εθνοσυνέλευσιν και υπό διαφόρων πληρεξουσίων παρόμοιοι προτάσεις υπέρ των αυτών προσώπων και δια την αυτήν αιτίαν, αλλά με διαφορετικόν το είδος των προτεινομένων παροχών, ήτοι χορήγησιν μόνον μηνιαίων συντάξεων εις τας χήρας και τα ορφανά των ως άνω φονευθέντων αγωνιστών της Ναυπλιακής επαναστάσεως, κατά τας συνεδριάσεις 16ης και 29ης Μαΐου 1863, ως και 12ης και 29ης Οκτωβρίου 1864 (έντυπον τοιαύτης προτάσεως γενομένης υπό του πληρεξουσίου Τριφυλίας και Υπουργού των Οικονομικών Σ. Σωτηροπούλου με ημερομηνίαν 19-10-1864 εύρηται εις Γενικά Αρχεία του Κράτους) [11].
Αλλ’ εκ του περιεχομένου των τελευταίων τούτων προτάσεων του διαφοροποιούντος, ως ελέχθη, τας προτεινομένας παροχάς εις χορηγήσεις αποκλειστικώς και μόνον συντάξεων εις τας χήρας και τα ορφανά των φονευθέντων, διαφαίνεται πλέον και ο λόγος, δι’ όν δεν ενεκρίθη τελικώς το αρχικόν ψήφισμα.
Τούτο καθ’ ημάς οφείλεται εις τας διατάξεις αυτού τας αφορώσας εις προικοδοτήσεις των αγάμων θυγατέρων και αδελφών των φονευθέντων με στρέμματα εθνικής γης, πρώτης μάλιστα ποιότητος και κατ’ εκλογήν, διατάξεις αρρήκτως συνδεόμενος ως εκ της φύσεώς των με το ήδη περίπλοκον πρόβλημα της διανομής της εθνικής γης και, το συναφές αυτώ, της αποκαταστάσεως των αγωνιστών του 1821. Τυχόν έγκρισις τοιαύτης προτάσεως όχι μόνον θα προσέθετεν εν ακόμη ανεκτέλεστον ψήφισμα εις τα μέχρι τότε παρομοίας φύσεως εκδοθέντα, αλλά θα απετέλει και πρόκλησιν δια τους αγωνιστάς του 1821 και τους απογόνους των, οι οποίοι δεν είχον ακόμη αποκατασταθή δια τας υπέρ του Αγώνος θυσίας των.
Νικ. Δ. Πιέρρος
Διατηρήθηκε η ορθογραφία του συγγραφέα (εκτός του πολυτονικού)
Πελοποννησιακά, Πρακτικά του Α’ Συνεδρίου Αργολικών Σπουδών ( Ναύπλιον 4 – 6 Δεκεμβρίου 1976), Αθήναι, 1979.
Υποσημειώσεις
[1]Συνεδριάσεις της 24ης και 25ης Αυγούστου 1845.
[2]Δ. Πετρακάκου, Κοινοβουλευτική Ιστορία της Ελλάδος, τ. Β’, σσ. 495 κ. έπ.
[3]Τα αποσιωπητικά εις τα παρατιθέμενα αποσπάσματα αντιστοιχούν εις έτερα θέματα της ημερησίας διατάξεως εκάστης συνεδριάσεως μη ειδικώς σχετιζόμενα με τους αγωνιστάς της Ναυπλιακής επαναστάσεως.
[4]Εφημερίς «Αιών»,άρ. φ. 2057 της 13-8-1862.
[5]Εφημερίς «Εθνοφύλαξ», άρ. φ. 227 της 22-3-1863.
[6]Εφημερίς «Εθνοφύλαξ», άρ. φ. 266 της 23-5-1863.
[7]Συνεδριάσεις της 7ης και 8ης Μαΐου 1863.
[8]Πάνου Κορωναίου, Έλεγχος των δημοσιευθέντων εντός και εκτός Ελλάδος εγγράφων περί των συμβάντων του Ιουνίου 1863, σ. 75, υποσημ., 78.
[9] «Επίσημος Εφημερίς της Συνελεύσεως», αρ. φ. 38 της 8- 4 -1863, σ. 298 κ. έπ.
[10] Βλ. Αι αγορεύσεις του Ελληνικού Κοινοβουλίου, εκδοσις Εθνικού Κήρυκος, Περίοδ. Α’, τ. 2, σ. 71-72.
[11]ΓΑΚ Συλλογή Βλαχογιάννη, Ε’ Ιδιωτικαί Συλλογαί, φ. 209, Εθνοσυνελεύσεις, Οκτώβριος – Δεκέμβριος 1864.
Έγγραφο του υπουργού εσωτερικών Χ. Χριστόπουλου προς το υπουργικό συμβούλιο
Το έγγραφο εστάλη μετά την εξέγερση του Ναυπλίου (1 Φεβρουαρίου 1862) και μετά την αμνηστία, στις 24 Μαρτίου 1862, από τον υπουργό εσωτερικών Χ. Χριστόπουλο, πιθανά, προς το υπουργικό συμβούλιο.
Θέμα: Ο υπουργός περιγράφει την επικρατούσαν κατάσταση από την εξέγερση του Ναυπλίου. Όλα βαίνουν καλώς μετά την αποστολή τακτικών δυνάμεων. Ο κόσμος είναι με το καθεστώς. Επίσης, ο Βασιλεύς έδωσε αμνηστία, με διάταγμα στις 24 Μαρτίου.
Εν Αθήνα[ις]….
Υπουργείον Εσωτερικών
Κύριοι!
Με ευχαρίστησίν μου εκ των ημιεπισήμων τε και επισήμων εκθέσεων υμών τε και των αξιωματικών της Β. Χωροφυλακής πληροφορούμαι, ότι το υπέρ των καθεστώτων φρόνημα των πολιτών πάσης τάξεως καθ’ άπαν το Κράτος ακμαίον τηρείται, και η κατά του απονενοημένου κινήματος της φρουράς Ναυπλίου αγανάκτησις αυτών οσημέραι εξογκούται.
Τοιαύτη διαγωγή του ελληνικού λαού διευκόλυνε την Κυβέρνησιν να καταστείλη παν σπέρμα πλάνης όπου είχεν εισδύσει, να ενεργήση δε δραστηρίως, ό,τι το προς την πατρίδα και τον θρόνον καθήκον τη επέβαλον εις ταχίστην διάλυσιν της εν Ναυπλίω σκηνής. Όθεν εκτός των συγκεντρωθεισών μέχρι τούδε εν τω στρατοπέδω Ναυπλίου αρκουσών δυνάμεων τακτικού στρατού και ενόπλων πολιτών μεταβαίνουσι κατ’ αυτάς εκεί και δύο έτερα εκ της στερεάς τάγματα, των οποίων προ ημερών διετάγη η εν Μεσολογγίω και Στυλίδι συγκέντρωσις. Είνε δε αναντίρρητον, ότι αν ο λόγος δεν ισχύση να επαναγάγη εις την ευθείαν οδόν τους εξοκείλαντας εις την στάσιν και πολυειδώς την πατρίδα διά της διαγωγής των ζημιώσαντας, θέλει τους επαναγάγει χρήσις μέτρων, εις τα οποία να προέλθη η Κυβέρνησις με λύπην της αναγκάζεται υπό της μεγάλης ευθύνης, ην έχει περί της τάξεως και περί του παρόντος και μέλλοντος της πατρίδος.
Έγγραφο α
Η Κυβέρνησις της Α. Μ. οδηγούμενη από το συνδιαλλακτικόν πνεύμα, το οποίον την δεσπόζει, και εμπνεόμενη από την επιθυμίαν του να επαναγάγη την τάξιν και εξασφάλιση το διακινδύνευσαν μέλλον της πατρίδος προέταξε την επιείκειαν, και η Α. Μ. εν τη πατρική Αυτής μερίμνη και άκρα αγαθότη[τι παρεχώρησεν] αμνηστείαν διά τον κοινοποιηθέντος υ[πουργικού διατάγμ]ατος.
Η επιείκεια όμως έχει τα όριά της, η δε Κυ[βέρνησις] έχει, ως οίδατε, ευθύνας μεγάλας και διά τούτο δεν δ[ύναται] και δεν είνε μάλιστα εις την εξουσίαν της ν’ αναστείλη την εκτέλεσιν των νόμων χάριν ευάριθμων και προς ζημίαν ακαταλόγιστον του έθνους. Όθεν εάν οι αποπλανηθέντες δεν σπεύσωσι να ωφεληθώσι της αμνηστείας, η Κυβέρνησις δεν θέλει δυνηθή άνευ παραβάσεως του ιερωτέρου καθήκοντός της, άνευ προδοσίας, ούτως ειπείν, της εντολής της να ανέχηται την παράτασιν τοιαύτης καταστάσεως και επομένως θέλει αναγκασθή να προέλθη εις τα αυστηρότερα μέτρα. Ας βεβαιωθή δε έκαστος, ότι το αποτέλεσμα δεν θέλει βραδύνει να επέλθη και οι ένοχοι, οίτινες ολίγιστοι όντες και μη αντιπροσωπεύοντές τι εις τον τόπον, ετόλμησαν διά των όπλων να επιβάλωσι την θέλησίν των εις τους πολλούς, θέλουσιν υποστή αντάξια της βλάβης, ην επήνεγκον εις την πατρίδα.
Έγγραφο β
Ταύτα, Κύριοι, έκρινα δέον να σας γνωστοποιήσω μετά την από 19. τρ. μηνός ημιεπίσημον εμπιστευτικήν εγκύκλιόν μου, διότι επιθυμώ να ήσθε εν πλήρει γνώσει των διατρεχόντων και ποιήτε ανάλογον χρήσιν εις τας μετά των πολιτών συνδιαλέξεις σας, εκ της καταλληλότητος των οποίων και εκ της ετοιμότητος των μέτρων σας κρέμαται η ησυχία του τόπου.
Το πνεύμα της τάξεως, της συντηρητικότητος και του προς τα καθεστώτα σεβασμού, τα οποία ανέπτυξεν εις τας παρούσας περιστάσεις ο τόπος επιβάλλει εις ημάς πάντας μείζονα ευθύνην, διότι από την φρόνησιν ημών κρέμαται, εφ όσον η ανώμαλος κατάστασις επικρατεί, να τηρηθή η τάξις απρόσβλητος παντός ανατρεπτικού της νομίμου καταστάσεως μιάσματος.
Ο Υπουργός
Πηγή
Χειρόγραφα ιστορικού αρχείου βιβλιοθήκης Ανδρίτσαινας, Περίοδος 1821-1866, Θεσσαλονίκη, 2010.
Τα Ιουνιανά του 1863 – Εμφύλιες συγκρούσεις για τη διαδοχή του Όθωνα
Μετά την έξωση του Οθωνα και την πτώση της δυναστείας του, η εξουσία στην Ελλάδα ασκήθηκε από την αυτοαποκαλούμενη «Δεύτερη εν Αθήναις Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων», την οποία αποτελούσαν όλοι οι αντιπολιτευόμενοι τον έκπτωτο μονάρχη. Οι πληρεξούσιοι που αποτελούσαν την εθνοσυνέλευση απέτυχαν πλήρως στο έργο τους και με τις παραλείψεις τους, τα πολιτικά και κομματικά τους πάθη, οδήγησαν σταθερά την Ελλάδα στην αναρχία και στον εμφύλιο πόλεμο των «Ιουνιανών», που διεξήχθη στους δρόμους των Αθηνών με εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες.
Ο Όθωνας με πολιτική περιβολή κατά την εποχή της εκθρόνισής του. (Μουσείο Μπενάκη)
Έξι μήνες μετά το τέλος της Ναυπλιακής Επανάστασης (8 Απριλίου 1862), στις 10 Οκτωβρίου 1862, μετά από μια αναμενόμενη εξέγερση του Στρατού και στην Αθήνα, τερμάτισε τον βίο της η τριακονταετής βασιλεία του Όθωνα. Μια σειρά προβλημάτων που αντιμετώπιζε το μικρό τότε νεοελληνικό κρατίδιο (η αποτυχία της Μεγάλης Ιδέας, η οικονομική εξαθλίωση αγροτικών πληθυσμών, ο αυταρχισμός κατά την άσκηση εξουσίας) αλλά και κάποια σοβαρά λάθη του Όθωνα, όπως η κατάσχεση της μοναστηριακής περιουσίας και η προσβολή του Ορθόδοξου θρησκευτικού συναισθήματος του λαού που τότε ήταν εντονότατο, το Καθολικό θρήσκευμα του ιδίου, η ακληρία του και η αδυναμία του να εξασφαλίσει διάδοχο από την οικογένειά του στη Βαυαρία, είχαν στρέψει την κοινή γνώμη αμετάκλητα εναντίον του.
Αμαλία, λιθογραφία, Joseph Karl Stieler (1781 – 1858).
Δύο ημέρες μετά, εν πλω προς τον Πειραιά και αφού πείσθηκε για το μάταιο της υπόθεσής του, ο έκπτωτος βασιλιάς αναχώρησε με τη σύζυγό του για τη γενέτειρά του, το Μόναχο, όπου έζησε επί έναν χρόνο απομονωμένος από την οικογένειά του και την Αυλή του, σε πλήρη κατάθλιψη. Τελικά αποσύρθηκε στη Βαμβέργη, όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην αφάνεια. Πέθανε στις 14 Ιουλίου του 1867 φορώντας την ελληνική φουστανέλα και προφέροντας ως τελευταία του λέξη το όνομα της αγαπημένης του Ελλάδας. Τον ακολούθησε η Αμαλία στις 8 Μαΐου του 1875, σε ηλικία 57 χρόνων.
Η «Δεύτερη εν Αθήναις Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων»
Τη διακυβέρνηση της χώρας ανέλαβε προσωρινά η τριανδρία Ελλήνων πολιτικών (Μπενιζέλος Ρούφος, Κωνσταντίνος Κανάρης, Δημήτριος Βούλγαρης) που είχαν πρωτοστατήσει στην εκθρόνιση του Όθωνα, η οποία σχημάτισε κυβέρνηση και προκήρυξε εκλογές για τη σύγκλιση της επονομαζόμενης «Δεύτερης εν Αθήναις Εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων».
Οι εκλογές που ακολούθησαν σε όλες τις επαρχίες ήταν ένα όργιο αυθαιρεσιών, κακοποιήσεων ψηφοφόρων και πλαστογραφιών, φαινόμενο συνηθισμένο στα πολιτικά δρώμενα εκείνης της εποχής. Τελικά, στην Εθνοσυνέλευση έλαβαν μέρος αντιπρόσωποι των Ελλήνων της Διασποράς [1] αλλά και της Θεσσαλίας, της Ηπείρου, της Χίου, της Σμύρνης, της Θεσσαλονίκης και της Κωνσταντινούπολης, παρά τις έντονες τουρκικές αντιδράσεις [2], με μικρή όμως εκπροσώπηση. Από την Εθνοσυνέλευση αποκλείσθηκαν εντελώς αντιδημοκρατικά πολλοί σημαντικοί αντιπρόσωποι του έθνους που είχαν συνδέσει τις πολιτικές τύχες τους με τον Όθωνα, όπως οι Κουντουριώτηδες, ο Κριεζιώτης, οι Νοταράδες, ο Περραιβός, ο Γρηγοράκης, ο Καραπαύλος κτλ.
Λαϊκή απεικόνιση της τριανδρίας (Ρούφος – Βούλγαρης- Κανάρης) που ανέλαβε την εξουσία μετά την έξοδο του Όθωνα.
Την 1η Δεκεμβρίου 1862 ορκίσθηκαν οι 327 βουλευτές της συντακτικής εθνοσυνέλευσης, και ήταν διάχυτη η αισιοδοξία σε όλο τον πολιτικό κόσμο της χώρας ότι η Εθνοσυνέλευση θα εξασφάλιζε τους σκοπούς του έθνους. Στη σύνθεση της Εθνοσυνέλευσης θριάμβευε η οικογενειοκρατία [3] (γεγονός που στηλιτεύθηκε έντονα στον Τύπο της εποχής), με την πλειοψηφία των αντιπροσώπων να είναι είτε αγωνιστές του 1821 είτε συγγενείς τους.
Οι υπόλοιποι βουλευτές ήταν νέοι στην ηλικία, αρκετοί ήταν κατώτεροι στρατιωτικοί, δικαστές, καθηγητές πανεπιστημίου και δημόσιοι υπάλληλοι. Δεν ήταν επαγγελματίες πολιτικοί και αγνοούσαν τις κοινοβουλευτικές πρακτικές, διέθεταν όμως πατριωτισμό και ενθουσιασμό. Υπήρχαν επίσης ανάμεσα στους πληρεξούσιους πολλοί επαγγελματίες στρατιωτικοί. Αυτή η ανομοιογένεια δημιουργούσε μια θολή πολιτική ατμόσφαιρα, όπου οι πολιτικές παρατάξεις δεν ήταν καθορισμένες με σαφήνεια, με αποτέλεσμα να εντείνεται η πολιτική αβεβαιότητα και να δημιουργούνται εντάσεις και συγκρούσεις μεταξύ των πληρεξουσίων.
Τελικά η Εθνοσυνέλευση διαιρέθηκε σε δύο μεγάλους πολιτικούς σχηματισμούς, τους «ορεινούς» και τους «πεδινούς», ονομασίες που δήθεν παρέπεμπαν στον τρόπο με τον οποίο κάθονταν οι πληρεξούσιοι στα έδρανα της Εθνοσυνέλευσης και έμμεσα θύμιζαν τις αντίστοιχες παρατάξεις της γαλλικής εθνοσυνέλευσης.
Ο Σπυρίδων Τρικούπης γύρω στα 1860. Υπήρξε ο πρώτος πρωθυπουργός της ελεύθερης Ελλάδας και ο πρώτος πρεσβευτής της στο Λονδίνο, αλλά συγχρόνως ποιητής, λόγιος και ιστοριογράφος της Ελληνικής Επανάστασης.
Οι «ορεινοί» είχαν ως αρχηγούς μια ομάδα σημαντικών προσωπικοτήτων όπως ο Μπενιζέλος Ρούφος, ο Κουμουνδούρος, ο Καλλιφρονάς [4], ο Κυριακός κ.ά. και οι πληρεξούσιοί τους κάθονταν στα τελευταία καθίσματα της αίθουσας, ενώ οι «πεδινοί» καταλάμβαναν τα πρώτα καθίσματα και είχαν ως αρχηγό τον Δημήτριο Βούλγαρη. Η αλήθεια είναι όμως πως στερούντο εντελώς κάθε ιδεολογικού ή κοινωνικού περιεχομένου. Δεν αντιπροσώπευαν ταξικά ή άλλα συντεχνιακά συμφέροντα, γι’ αυτό και ο διαχωρισμός των παρατάξεων ήταν κοινωνικά οριζόντιος, με τα δύο κόμματα να περιλαμβάνουν εξίσου άτομα από όλες τις οικονομικές και κοινωνικές τάξεις, τα επαγγέλματα και τις ηλικίες. Ουσιαστικά, ήταν σύλλογοι ατόμων που προσπαθούσαν να διαφυλάξουν και να προωθήσουν τα προσωπικά τους συμφέροντα [5].
Συμπληρωματικά σε αυτές τις δύο παρατάξεις υπήρχαν οι «εκλεκτικοί», που προσπαθούσαν να τηρούν τις ισορροπίες ανάμεσα στις δύο ομάδες, ώστε να μην επικρατήσει εντελώς καμία, με το σκεπτικό ότι η πλήρης πολιτική επικράτηση μιας παράταξης θα οδηγούσε στην πολιτική αυθαιρεσία. Η ιδεολογία τους ήταν συντηρητική και φιλομοναρχική και είχαν ως μέλη τους πλέον μορφωμένους και δημοφιλείς ανάμεσα στους πληρεξουσίους. Μεγάλα ονόματα όπως ο Σπυρίδων Τρικούπης, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος [6], ο Ν. Σαρίπολος, ο Ζαχαρίας Βάλβης, ο Δ. Κυριακού, ο Ι. Μεσσηνέζης, ο Λ. Μελάς, ο Χ. Ζυμβρακάκης, στελέχωναν τους «εκλεκτικούς».
Επαμεινώνδας Δεληγιώργης (1829-1879)
Τέλος, υπήρχε και μια μικρή ομάδα αδιάλλακτων αντιμοναρχικών πληρεξουσίων (Ιάλεμος [7], Μακρής, Μαστραπάς, Γλαράκης, Δόσιος κ.ά.) υπό τον Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, το «Εθνικό Κομιτάτο». Τα μέλη του, κυρίως νέοι και φοιτητές, είχαν πρωτοστατήσει στις συνομωσίες κατά του Όθωνα και υποστήριζαν μια αιματηρή επανάσταση, που θα παρέδιδε την εξουσία στη νέα γενιά [8]. Το «Εθνικό Κομιτάτο» το θεωρούσαν πολιτικά ως εμπροσθοφυλακή των «πεδινών» του Βούλγαρη.
Η εκλογή του νέου Βασιλιά
Μέσα σε ένα τρίμηνο (Ιανουάριος – Μάρτιος 1862) η εθνοσυνέλευση που είχε εκλεγεί για να συντάξει τον νέο Συνταγματικό χάρτη της χώρας, να διαπραγματευθεί με τις Προστάτιδες Δυνάμεις για την εκλογή νέου βασιλιά, να διαπραγματευθεί και να επικυρώσει την προσάρτηση των Ιονίων νήσων από την Αγγλία, παρεκτράπηκε εντελώς από τους σκοπούς της. Προϊόν αυτής της παρεκτροπής ήταν μια σειρά θνησιγενών κυβερνήσεων που ανακύκλωναν ένα σύνολο προσώπων χωρίς να προσφέρουν ουσιαστικά τίποτε. Ο πολιτικός διχασμός των Ελλήνων δεν τους επέτρεψε να συμμετάσχουν ενεργά στην εκλογή του νέου βασιλιά τους αλλά ούτε να διεκδικήσουν δυναμικά εδαφικές προσαρτήσεις εις βάρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας η οποία, λόγω εσωτερικών προβλημάτων και υπό τον φόβο εσωτερικών αναταραχών, ήταν έτοιμη για παραχωρήσεις [9].
Οι Μεγάλες Δυνάμεις και κυρίως η Αγγλία, που είχε μεγάλα συμφέροντα στην περιοχή, βρήκαν την ευκαιρία να επέμβουν βάναυσα στα εσωτερικά της Ελλάδας, επιβάλλοντας τη θέλησή τους τόσο ως προς την εδαφική ακεραιότητα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, όσο και σχετικά με τον τρόπο εκλογής του νέου βασιλιά. Ο βασικός μοχλός πίεσης και εκβιασμού της αγγλικής πολιτικής απέναντι στους Έλληνες ήταν η διαφαινόμενη Ένωση των Επτανήσων με τον εθνικό κορμό. Οι Βρετανοί εσκεμμένα κωλυσιεργούσαν τις διαπραγματεύσεις της Ένωσης, ώστε να τις επισείουν απειλητικά στα διπλωματικά θέματα που ανέκυπταν και αφορούσαν την Ελλάδα.
Κατά τη χρονική περίοδο Ιανουαρίου – Μαρτίου του 1863, το ελληνικό στέμμα περιφερόταν από τους Βρετανούς ανά τα μικροσκοπικά κρατίδια της Κεντρικής Ευρώπης ως διακοσμητικό ασημικό προς πώληση σε τιμή ευκαιρίας, σε ένα άθλιο αλισβερίσι, και αντιμετωπιζόταν από τους ασήμαντους πριγκιπίσκους σαν ακάνθινο στεφάνι, λόγω της οικτρής τύχης του Όθωνα.
Μετά από 18 καταγεγραμμένες κατηγορηματικές αρνήσεις άσημων γαλαζοαίματων να αναλάβουν την «ηλεκτρική καρέκλα» του ελληνικού θρόνου, στις 10 Μαρτίου του 1863 παρουσιάσθηκε ο νεαρός (μόλις 17 ετών) Χριστιανός Γουλιέλμος Φερδινάνδος Αδόλφος Γεώργιος του οίκου Γκλύξμπουργκ της Δανίας, πρόθυμος να αναλάβει τον Θρόνο χωρίς καμία διαπραγμάτευση ή άλλη απαίτηση. Ο πατέρας του, πρίγκιπας Χριστιανός, κατά τις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν έθεσε ένα σύνολο παράλογων οικονομικών απαιτήσεων [10] προσπαθώντας να εμποδίσει την ανάληψη του Θρόνου από τον γιό του, καθώς αντιπαθούσε τους Έλληνες, τους οποίους ονόμαζε «άθλιους» και «έθνος ληστών».
Ο νεαρός Γεώργιος όμως ήταν ενθουσιασμένος με την ιδέα της Βασιλείας του στην Ελλάδα, αγωνιούσε για την καθυστέρηση και ζήτησε από τους γονείς του να σταματήσουν να διαπραγματεύονται και να του επιτρέψουν να μεταβεί στην Ελλάδα άνευ όρων και χωρίς οικονομική αποζημίωση[11]. Τελικά, στις 18 Μαρτίου 1863, μετά από αγγλική παραίνεση, η Εθνοσυνέλευση με το ΚΕ’ ψήφισμά της επικύρωσε την εκλογή του Γεωργίου στον ελληνικό Θρόνο. Μια αντιπροσωπεία Ελλήνων ταξίδεψε στη Δανία για να προσφέρει συμβολικά το Ελληνικό Στέμμα στον νεαρό πρίγκιπα. Η όλη διαδικασία όμως αποδείχθηκε χρονοβόρα και, σε συνδυασμό με τις διαπραγματεύσεις για τους τελικούς όρους των σχετικών πρωτοκόλλων με τις μεγάλες Δυνάμεις, καθυστέρησε την έλευση του Γεωργίου στην Ελλάδα επί επτά κρίσιμους μήνες.
Τα γεγονότα πριν την αναμέτρηση
Η καθυστέρηση της έλευσης του Γεωργίου στην Ελλάδα αποδείχθηκε τραγική για τη χώρα. Η πρώτη κυβερνητική κρίση του Φεβρουαρίου του 1863 (τα γνωστά Φεβρουαριανά), με την αποτυχημένη πραξικοπηματική προσπάθεια του Βούλγαρη να αναλάβει μονομερώς την κυβέρνηση, ήταν μόνο το προοίμιο για αυτά που θα επακολουθούσαν. Τα επεισόδια δεν έλαβαν έκταση χάρη στην έγκαιρη επέμβαση της εθνοφυλακής την οποία αποτελούσαν ένοπλοι φοιτητές, όξυνε όμως επικίνδυνα τα πολιτικά πάθη.
Παράλληλα, η βραδύτητα των πολιτικών ζυμώσεων στα ανακτοβούλια των Μεγάλων Δυνάμεων για την εκλογή νέου βασιλιά παρέλυε και αποτελμάτωνε το έργο της Εθνοσυνέλευσης σε όλη την εξεταζόμενη περίοδο (Ιανουάριος – Μάρτιος 1863). Μέσα σε ατμόσφαιρα οχλαγωγίας και αντεγκλήσεων, οι δύο παρατάξεις φιλονικούσαν για την εξουσία, αδιαφορώντας πλήρως για τη διευθέτηση των κρίσιμων ζητημάτων του Ελληνισμού.
Η Εθνοσυνέλευση είχε καταντήσει ένα απλό Βουλευτικό σώμα που νομοθετούσε (αποτυχημένα) για καθημερινά θέματα. Η διασπάθιση του δημόσιου χρήματος ήταν πρωτοφανής [12], όλοι οι υπουργοί που ανέλαβαν καθήκοντα επιδόθηκαν σε ένα όργιο διορισμών των κομματικών τους φίλων [13], ενώ η ίδια η Εθνοσυνέλευση τον Μάρτιο του 1863 όρισε υψηλή μηνιαία αποζημίωση 300 δραχμών για όλα τα μέλη της (τους λεγόμενους «λουφέδες») με αναδρομική ισχύ, κάτι που εξαγρίωσε την κοινή γνώμη της εποχής. Ο Στρατός αναμιγνυόταν ανοικτά και απροκάλυπτα στις συνεδριάσεις της Εθνοσυνέλευσης με έγγραφα που έστελναν αξιωματικοί που δήλωναν τις θελήσεις και τις προτιμήσεις τους.
Η παρατεταμένη ακυβερνησία της χώρας καταβαράθρωσε την οικονομία, ενώ η εξουσία της εκάστοτε κυβέρνησης, συνήθως μηνιαίας διάρκειας, μόλις έφθανε στα όρια της πρωτεύουσας. Η επαρχία ουσιαστικά δεν παρακολουθούσε τα πολιτικά γεγονότα και βρισκόταν στο έλεος της ακυβερνησίας και της ληστείας, που εκείνη την εποχή ανθούσε σε όλη την επικράτεια. Ομάδες οπλοφόρων διέτρεχαν όλες τις επαρχίες της επικράτειας ληστεύοντας τους κατοίκους της, ακόμη και διεξάγοντας δίκες και εκτελώντας τις αποφάσεις τους. Η κατά τόπους Αστυνομία και ο Στρατός δεν υπάκουαν στην εκάστοτε κυβέρνηση παρά μόνο αν αυτή προερχόταν από την πολιτική τους φατρία. Για να αντιμετωπισθεί αυτή η κατάσταση δημιουργήθηκαν ομάδες αυτοάμυνας των κατοίκων, αλλά και αυτές βαθμιαία εξελίχθηκαν σε χειρότερους καταπιεστές των χωρικών, εντείνοντας περαιτέρω την απελπισία τους.
Ο Άγγλος πρεσβευτής Σκάρλετ (Scarlett) έγραφε χαρακτηριστικά: «Η απόπειρα απαγωγής της κόρης του διοικητή της Εθνικής Τράπεζας, δίδας Σταύρου, καθώς και πολλά άλλα εγκλήματα, επιβεβαιώνουν την εντύπωση των εγκληματιών, πως με την έλευση του νέου βασιλιά, θα υπάρξει γενική αμνηστία. Η πειρατεία βρίσκεται σε έξαρση».
Πάνος Κορωναίος
Μετά από τρεις αλλεπάλληλες κυβερνητικές αλλαγές, στις 29 Απριλίου 1863 ορκίσθηκε η κυβέρνηση Μπενιζέλου Ρούφου με την υποστήριξη των «εκλεκτικών» και με τα περισσότερα μέλη της να προέρχονται από τους «ορεινούς». Με αφορμή ένα απότομο γαλλικό τελεσίγραφο [14] το οποίο η κυβέρνηση έσπευσε να ικανοποιήσει παρέχοντας οικονομική και ηθική αποζημίωση, οι «πεδινοί» με τους Ν. Σαρίπολο και Κ. Πετσάλη βρήκαν ευκαιρία στις 10 Ιουνίου 1863 να ζητήσουν την παραίτηση της κυβέρνησης. Στην ψηφοφορία που επακολούθησε, η κυβέρνηση Ρούφου έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης με μεγάλη πλειοψηφία και ενίσχυσε τη θέση της διορίζοντας τον έμπειρο στρατιωτικό Πάνο Κορωναίο υπουργό Στρατιωτικών και τον Μ. Κανάρη υπουργό Ναυτικών (και οι δύο ήταν σημαντικά στελέχη των «ορεινών») στη θέση των παραιτηθέντων «πεδινών» Ν. Μπότσαρη και Ν. Μπουντούρη.
Τα Ιουνιανά
Η κομματική διαπάλη είχε ενταθεί με έπαθλο τη διατήρηση στην εξουσία μέχρι την έλευση του νέου βασιλιά. Ο Δημήτριος Βούλγαρης και οι «πεδινοί» δεν μπορούσαν να ανεχθούν τη διαφαινόμενη πλήρη επικράτηση των «ορεινών» από την στιγμή που γνώριζαν ότι υπερείχαν των αντιπάλων τους στρατιωτικά. Ο Βούλγαρης [15] και οι επιτελείς του διοργάνωσαν μια ευρύτατη συνομωσία για τη βίαιη κατάληψη της εξουσίας.
Στις 17 Ιουνίου εμφανίσθηκε στο κέντρο της Αθήνας ένας πασίγνωστος ληστής της εποχής ονόματι Κυριάκος, γνωστός για τις σχέσεις του με τους «πεδινούς». Αυτός συνεπικουρούμενος από άλλους 70 οπλοφόρους, κατέλαβε τη Μονή Ασωμάτων στο κέντρο της Αθήνας. Ο Κορωναίος διέταξε το πανίσχυρο και καλά εξοπλισμένο 6ο τάγμα υπό τον Λεωτσάκο, οπαδό των «ορεινών», να συλλάβει αμέσως τους ληστές.
Η επιτυχία της επέμβασης ήταν τόσο σίγουρη λόγω της αριθμητικής υπεροχής του τάγματος, ώστε συγκεντρώθηκε πλήθος κατοίκων της Αθήνας για να δει τη σύλληψη των περιβόητων ληστών. Το 6ο τάγμα πλησίασε το καταληφθέν κτίριο, αλλά περιέργως δεν επιτέθηκε στους ληστές, ούτε δέχθηκε πυρά από αυτούς. Αντίθετα, οι στρατιώτες πλησίασαν ειρηνικά το κτίριο, ήλθαν σε συνεννόηση με τους ληστές και ουσιαστικά ενώθηκαν μαζί τους φωνάζοντας συνθήματα υπέρ των «πεδινών», κάτι που προφανώς ήταν προσυμφωνημένο, παρά τις περί αντιθέτου διαβεβαιώσεις του Λεωτσάκου σε αναφορές του στην Εθνοσυνέλευση. Σύντομα η Χωροφυλακή και το πυροβολικό με τον διοικητή του Παπαδιαμαντόπουλο, που στάθμευαν στα περίχωρα των Αθηνών, εκδηλώθηκαν υπέρ των «πεδινών» και το εμφύλιο αιματοκύλισμα φαινόταν προ των πυλών.
Ο Πάνος Κορωναίος, για να προλάβει τα γεγονότα, κατάφερε να συλλάβει τον Λεωτσάκο με κινηματογραφικό τρόπο (τον ξεγέλασε να ανέβει στην άμαξά του και τον αφόπλισε με μια κίνηση) τον οποίο η κυβέρνηση θεωρούσε κινητήριο μοχλό των πραξικοπηματιών.
Στις 18 Ιουνίου οι στρατιώτες του τάγματος Λεωτσάκου συνέλαβαν τους υπουργούς Κουμουνδούρο και Καλλιφρονά και για να τους ελευθερώσουν απαιτούσαν την απελευθέρωση του Λεωτσάκου. Η κυβέρνηση έκανε το μοιραίο λάθος να δεχθεί αυτή την ανταλλαγή, εγκαταλείποντας την ψυχολογική θέση ισχύος που είχε ως τότε. Η υποχώρηση αυτή κατέστειλε και τις τελευταίες αναστολές των «πεδινών». Το βράδυ της 18ης Ιουνίου, ένας έξαλλος οπλισμένος πολύχρωμος συρφετός από στρατιώτες, ληστές, πυροβολητές, αντάρτες, πολιτοφύλακες, βουλευτές της Εθνοσυνέλευσης και χωροφύλακες, συνωστιζόταν κάτω από το μπαλκόνι του σπιτιού του Βούλγαρη πυροβολώντας στον αέρα, φωνάζοντας, υβρίζοντας και ζητώντας με φανατισμό να πέσουν τα κεφάλια όλων των «ορεινών». Ο Βούλγαρης εμφανίσθηκε στο μπαλκόνι του σπιτιού του, ενώπιον του εξαγριωμένου ένοπλου όχλου, αρκετά ευχαριστημένος, χαιρετώντας και επαινώντας τους στασιαστές για το υψηλό τους φρόνημα και τις «εθνωφελείς» προθέσεις τους. Το αλλόκοτο αυτό σκηνικό συμπλήρωνε η μπάντα του στασιάσαντος πυροβολικού που παρήλαυνε παιανίζοντας εμβατήρια.
Η αριθμητική υπεροχή των «πεδινών» ήταν καταφανής. Οι ένοπλοι των «πεδινών» ήταν 1.600 με επίλεκτη μονάδα τους ληστές του Κυριάκου, οι οποίοι ήταν σκληροί πολεμιστές και αδίστακτοι. Τα πιστά στρατεύματα στην κυβέρνηση δεν αριθμούσαν περισσότερους από 600 άνδρες, μερικοί από τους οποίους ήταν πυροσβέστες και σκαπανείς, ενώ πολλοί άλλοι ήταν εθελοντές εθνοφύλακες, αφού η κοινή γνώμη ήταν με το μέρος της κυβέρνησης, οι περισσότεροι όμως απειροπόλεμοι.
Τη νύκτα της 18ης Ιουνίου, οι «πεδινοί» κατέλαβαν στρατηγικά σημεία της πόλης, ενώ ο Πάνος Κορωναίος [16] αποφάσισε να διατάξει τις δυνάμεις του σε δυο σημεία: στα ανάκτορα (Σύνταγμα) που δέσποζαν των Αθηνών και στο Βαρβάκειο (όπου ήταν η έδρα της εθνοσυνέλευσης).
Το πρωί της 19ης Ιουνίου, οι «πεδινοί» ξεκίνησαν την επίθεσή τους στα ανάκτορα με το σύνολο των δυνάμεών τους. Ο Αριστείδης Κανάρης (γιος του ηρωικού αγωνιστή του 1821 και τώρα ένας από τους αρχηγούς των «ορεινών») είχε οργανώσει ορθά τους άνδρες του και κατάφερε να αντέξει την πίεση των επιτιθέμενων. Το μεσημέρι όμως ο ληστής Κυριάκος με τη συμμορία του κατέλαβαν έναν μαντρότοιχο κοντά στο κτίριο και τα εύστοχα πυρά τους, σε συνδυασμό με αυτά του πυροβολικού, έφεραν τους πολιορκημένους σε δύσκολη θέση. Ο Κανάρης με 17 άνδρες του, διεξήγαγε ηρωική επιτυχή έξοδο κατά των επιτιθέμενων, χάνοντας όμως τη ζωή του. Ο Κορωναίος διέταξε να καταληφθεί η Ακρόπολη από ένα μικρό απόσπασμα «ορεινών».
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας έγινε προσωρινή ανακωχή με πρωτοβουλία τριών πληρεξουσίων (Μωραϊτίνη, Σκαραμαγκά και Μεσσηνέζη)[17]. Οι προσπάθειες συμβιβασμού όμως απέτυχαν και τα πάθη ήταν τόσο έντονα, ώστε οπλοφόροι των «πεδινών» παρουσιάσθηκαν αιφνιδιαστικά στην κηδεία του Κανάρη και πυροβόλησαν το φέρετρό του κατά τη διάρκεια της νεκρώσιμης ακολουθίας. Τη νύκτα, οι δύο παρατάξεις ετοιμάζονταν πυρετωδώς για τη συνέχεια της αναμέτρησης. Οι κάτοικοι της πόλης είχαν κατατρομοκρατηθεί και πολλοί εθνοφύλακες προσήλθαν να βοηθήσουν τα κυβερνητικά στρατεύματα καταλαμβάνοντας καίριες θέσεις στους δρόμους της πόλης και υψώνοντας οδοφράγματα. Σποραδικοί πυροβολισμοί έπεφταν όλη τη νύκτα, με απώλειες εκατέρωθεν.
Το πρωί της 20ής Ιουνίου ξεκίνησαν πάλι οι εχθροπραξίες, όταν ο Κορωναίος πυροβολήθηκε από οχυρωμένους χωροφύλακες των «πεδινών» έξω από την Εθνική Τράπεζα, στην οδό Αιόλου κοντά στην Ομόνοια. Η σύρραξη γενικεύθηκε σε όλη την πόλη, στους δρόμους, στα κτίρια, στις πλατείες. Κάνες όπλων ξεπρόβαλλαν από παράθυρα, κήπους και μπαλκόνια, και οι σφαίρες του εμφυλίου σφύριζαν θανατηφόρα προς κάθε κατεύθυνση. Νεκροί έπεφταν αδιάκριτα και από τις δύο πλευρές. Επίκεντρο των μαχών ήταν το κτίριο της τράπεζας της Ελλάδος στην Ομόνοια το οποίο κατείχαν «πεδινοί», καθώς βοηθήθηκαν από τον Γ. Σταύρου, ιδρυτή της τράπεζας αλλά και προσωπικό φίλο του Βούλγαρη.
Πάνος Κορωναίος
Ο Κορωναίος αποφάσισε να εξαλείψει αυτό το επικίνδυνο προγεφύρωμα με γενική επίθεση. Οι «πεδινοί» αμύνθηκαν σθεναρά, ενώ ο Κυριάκος με την ομάδα του που βρισκόταν στην περιοχή, εκμεταλλευόμενος το πανδαιμόνιο που επικρατούσε, λήστεψε το ξενοδοχείο «Το στέμμα», καθώς και άλλα σπίτια που βρίσκονταν δίπλα στην τράπεζα. Η κυβέρνηση ουσιαστικά τελούσε υπό παραίτηση και τη νομιμότητα εκπροσωπούσε ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης Δ. Κυριακός στον οποίο όμως κανείς δεν έδινε σημασία.
Η μάχη γύρω από την τράπεζα εντεινόταν, με τους κυβερνητικούς να βάλλουν με πυροβόλα από τον Λυκαβηττό και τους αντικυβερνητικούς να απαντούν από την πλατεία Ομονοίας. Οι εθνοφύλακες διεξήγαν συνεχείς επιθέσεις στην τράπεζα με σφοδρότητα, ενώ οι πυροσβέστες φόνευσαν τους χειριστές των τηλεβόλων των «πεδινών» στην Ομόνοια. Σύντομα οι δύο παρατάξεις συγκέντρωσαν μεγάλες δυνάμεις στην πλατεία η οποία εκείνες τις μέρες μόνο “Ομονοίας” δεν ήταν, και πυροβολούσαν σχεδόν εξ επαφής. Σε λίγα λεπτά υπήρχαν 80 νεκροί και τραυματίες, με τους “πεδινούς” να υποχωρούν άτακτα προς το ορμητήριό τους, το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας. Οι επιθέσεις όμως των “ορεινών” εκεί δεν είχαν αποτέλεσμα, λόγω των φονικών και εύστοχων πυρών των ληστών του Κυριάκου που είχαν καταλάβει τις γύρω οικίες τις οποίες ταυτόχρονα λήστευαν. Η μάχη διεξαγόταν πλέον από δρόμο σε δρόμο, από στενό σε στενό, ενώ είχαν στηθεί και οδοφράγματα.
Παλαιές έχθρες και ανοικτοί λογαριασμοί, άσχετοι με την πολιτική διαμάχη, λύθηκαν με άνανδρες δολοφονίες, ενώ σημειώθηκαν πολλές κλοπές και άλλες αξιόποινες πράξεις. Παράλληλα με αυτά τα δραματικά γεγονότα, αιματηρές συγκρούσεις εκτυλίσσονταν και στις επαρχίες του μικρού κρατιδίου, που αποκορυφώθηκαν στη Μεσσηνία και τη Λακωνία, όπου οι μάχες έλαβαν τη μορφή αληθινού εμφυλίου, με πολλούς φόνους και λεηλασίες σπιτιών και περιουσιών. Τη Λακωνία την κατέλαβαν καταλύοντας την έννομη τάξη 2.000 άτακτοι Μανιάτες, δήθεν φίλοι των “πεδινών”, ενώ ο δήμαρχος Κυπαρισσίας Κοκέβης μίσθωσε ένα σώμα 400 ανδρών και προέβη σε ανήκουστα εγκλήματα αντεκδίκησης εις βάρος οπαδών των “πεδινών” της πόλης του, που του έκαψαν το σπίτι, έσφαξαν τα ζώα του και ατίμασαν την κόρη του.
Το απόγευμα της αιματηρής εκείνης ημέρας οι τρεις Προστάτιδες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) αποβίβασαν αγήματα και κατέλαβαν την Εθνική Τράπεζα, φοβούμενες πιθανή ληστεία των αποθεμάτων χρυσού της από τον Κυριάκο και την ομάδα του, η οποία θα οδηγούσε την Ελλάδα στην πτώχευση. Ο Κορωναίος, για τον οποίο οι Βρετανοί είχαν την πληροφορία ότι ήθελε να επιβάλει στρατιωτική δικτατορία, διαμαρτυρήθηκε έντονα για αυτή την επέμβαση, που θεωρούσε ότι βοηθούσε τους «πεδινούς», καθώς οι «ορεινοί» είχαν πλέον αποκτήσει την πρωτοβουλία, βρίσκονταν σε πιο επίκαιρα και καλά οχυρωμένα σημεία και κέρδιζαν συνεχώς έδαφος. Οι Βρετανοί προς στιγμήν σχεδίασαν ακόμη και την αποβίβαση συμμαχικών αγημάτων από τα πλοία τους που ναυλοχούσαν στον Πειραιά για να σταματήσουν τις εχθροπραξίες [18].
Αργά το βράδυ, με την αρωγή του μητροπολίτη Αθηνών Θεόφιλου, αλλά και την άμεση επέμβαση των πρεσβευτών Σκάρλετ της Αγγλίας, Βουρέ της Γαλλίας και Βλουδώφ της Ρωσίας, συνήφθη πραγματική 24άωρη ανακωχή ανάμεσα στους αντιμαχόμενους. Οι ληστές του Κυριάκου, αφού λήστεψαν ακόμη κάποια σπίτια, αναχώρησαν στην ύπαιθρο αποκομίζοντας ανενόχλητοι όλη τη λεία της τριήμερης δραστηριότητάς τους. Ο απολογισμός αυτού του εμφύλιου παραλογισμού ήταν περισσότεροι από 250 νεκροί και τραυματίες, ενώ όταν τα νέα του εμφύλιου σπαραγμού έφθασαν στις ευρωπαϊκές Αυλές, καταβαραθρώθηκε το κύρος της χώρας διεθνώς.
Ο τελικός συμβιβασμός
Ο Κωνσταντίνος Κανάρης σε προχωρημένη ηλικία.
Κατά τις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν σε θυελλώδη συνεδρίαση της Εθνοσυνέλευσης στο Βαρβάκειο και υπό τις ισχυρές πιέσεις των πρεσβευτών των Μεγάλων Δυνάμεων [19], βρέθηκε μια συμβιβαστική λύση και σχηματίσθηκε νέα κυβέρνηση με συμμετοχή και των «πεδινών», με πρόεδρο και πάλι τον Μπενιζέλο Ρούφο. Λόγω της σύνθεσής της (δηλαδή της συμμετοχής τόσο «ορεινών» όσο και «πεδινών»), η κυβέρνηση αυτή αποκλήθηκε ειρωνικά «κυβέρνηση του οροπεδίου».
Το πρώτο μέτρο της ήταν να απομακρύνει από την πρωτεύουσα όλα τα στρατεύματα που στρατωνίζονταν στα περίχωρά της, ενώ με ψηφίσματα διέλυσε την Αστυνομία Πειραιά – Αθηνών και τη Χωροφυλακή. Μετέθεσε επίσης τον Πάνο Κορωναίο στο Μεσολόγγι και τους Λεωτσάκο και Παπαδιαμαντόπουλο στη Σπάρτη, για να εκτονωθεί περαιτέρω η κατάσταση. Την αποκλειστική φύλαξη της πρωτεύουσας και της Εθνοσυνέλευσης ανέλαβε η Εθνοφυλακή, η οποία είχε σταθεί φρουρός της νομιμότητας.
Η κυβέρνηση αυτή, αν και ήταν μάλλον αδύναμη και στηριζόταν σε πολύ λεπτές και εύθραυστες πολιτικές ισορροπίες μεταξύ των δύο παρατάξεων, αποδείχθηκε η μακροβιότερη της εξεταζόμενης περιόδου. Βέβαια, σε αυτό συνέβαλε το γεγονός ότι η Εθνοσυνέλευση συνεδρίασε επί ενάμιση μήνα, χωρίς μάλιστα να έχει αποφασίσει διακοπή των εργασιών της. Ενδεικτικό των διαθέσεων των πληρεξουσίων ήταν ότι κατά τη μοναδική συνεδρίαση της Εθνοσυνέλευσης μέχρι την έλευση του νέου βασιλιά, απειλήθηκε νέα σύρραξη με αφορμή την παραίτηση τεσσάρων υπουργών, η οποία ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή χάρη στην επέμβαση του Άγγλου πρεσβευτή…
Συμπεράσματα
Συνοψίζοντας κάποια βασικά ιστορικά συμπεράσματα από το διήμερο, εντελώς παράλογο εμφύλιο αιματοκύλισμα των Ιουνιανών, θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε ότι κανένας, ανεξαίρετα Έλληνας πολιτικός της εποχής δεν διέθετε τη στοιχειώδη πολιτική και κοινωνική παιδεία για να διαχειρισθεί τα σοβαρά θέματα. Ακόμη και τα κόμματα που συγκροτήθηκαν (με εξαίρεση το «Εθνικό Κομιτάτο») το έκαναν για λόγους κατάκτησης της εξουσίας και όχι για να προασπίσουν κοινωνικές ή εθνικές ιδέες.
Η πολιτική ανωριμότητα, σε συνδυασμό με την αυταρχική προσωπικότητα του Βούλγαρη και τη δίψα πολλών στελεχών του για εξουσία, οδήγησαν στον αλληλοσπαραγμό. Το κενό εξουσίας που προέκυψε μετά τη συντριβή του αυταρχικού οθωνικού κράτους, η έλλειψη σταθερών πολιτειακών θεσμών αλλά και η απουσία μιας στιβαρής πολιτικής προσωπικότητας που θα απολάμβανε καθολικής αναγνώρισης, επιτάχυναν την πορεία προς την ένοπλη αναμέτρηση.
Ένα δεύτερο συμπέρασμα αφορά την αδιαμφισβήτητη επιρροή του βρετανικού παράγοντα στο Ελληνικό Βασίλειο, μέχρι του σημείου σχεδόν τελεσιγραφικής υπαγόρευσης της πολιτικής του σε κρισιμότατα θέματα, όπως η ανακήρυξη του νέου βασιλιά και η μορφή του πολιτεύματος. Συχνά οι Έλληνες πολιτικοί της εποχής επιδίωκαν ανοικτά τέτοιου είδους ποδηγετήσεις από τις Μεγάλες Δυνάμεις, μην τηρώντας ούτε τα προσχήματα.
Η «Δεύτερη Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων», παρά την αρχική αισιοδοξία και τον ενθουσιασμό των μελών της, απέτυχε στο έργο της γιατί δεν κατάφερε να δημιουργήσει ευνοϊκές πολιτικές προϋποθέσεις και να αναλάβει πρωτοβουλίες σε διεθνές επίπεδο (εκλογή νέου βασιλιά, Ένωση Επτανήσων, σχέσεις με την Οθωμανική αυτοκρατορία και της Μεγάλες Δυνάμεις), εγκατέλειψε την τύχη των εθνικών υποθέσεων στην ειμαρμένη και αφέθηκε έρμαιο στις διαθέσεις της Αγγλίας και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αλλά και στο εσωτερικό πεδίο, ο διχασμός για τα αξιώματα, την πολιτική δύναμη και το κρατικό ταμείο, βύθισε τη χώρα στην αναρχία, την οικονομική ατασθαλία και τελικά στον διεθνή διασυρμό και στην ανυποληψία.
Ιωάννης Β. Δασκαρόλης
Ιστορικά θέματα, τεύχος 96, Ιούνιος 2010
Υποσημειώσεις
[1] Από το Κάιρο, το Λίβερπουλ, τη Μασσαλία, το Παρίσι, το Ιάσιο, το Λιβόρνο, το Λονδίνο, τη Μάλτα, τη Μεσσήνη της νότιας Ιταλίας, τη Βηρυτό, την Ιερουσαλήμ.
[2] Η Οθωμανική αυτοκρατορία προσπάθησε με έντονα διπλωματικά διαβήματα να ματαιώσει τη συμμετοχή στην Εθνοσυνέλευση αντιπροσώπων των υπόδουλων Ελλήνων, από φόβο μήπως ενταθούν οι βλέψεις των Ελλήνων και σημειωθούν εξεγέρσεις στα εδάφη της. Αρχικά η Αγγλία συμφώνησε μαζί της και προσπάθησε να εμποδίσει αυτή την αντιπροσώπευση, αλλά τελικά ο άξιος πρέσβης της Ελλάδας στην Αγγλία, Σπυρίδων Τρικούπης, κατάφερε με έξυπνα επιχειρήματα να εξασφαλίσει τη συμμετοχή τους χωρίς προβλήματα.
[3] Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι εκλέχθηκαν εννέα Μαυρομιχαλαίοι, τέσσερις Δεληγιανναίοι και τέσσερις Πετμεζάδες !!!
[4] Αγωνιστής του 1821 στο σώμα του Φαβιέρου και δήμαρχος Αθηναίων το 1837 και 1841, καθαιρέθηκε από τους Βαυαρούς. Διετέλεσε τρεις φορές πρόεδρος της Βουλής, υπουργός Δημόσιας εκπαίδευσης (1863) και υπουργός Ναυτικών (1863), γνωστός με το ψευδώνυμο «φουστανελοφόρος». Ο Βρετανός πρεσβευτής Scarlett στο αρχείο του, περιλούζει τον Καλλιφρονά με ένα ομολογουμένως πρωτόγνωρο υβρεολόγιο, χαρακτηρίζοντάς τον χυδαίο δημαγωγό με βαρβαρική συμπεριφορά.
[5] «Έχουν δημιουργηθεί ομάδες που δεν έχουν συνδετικό κρίκο ούτε συγκεκριμένο πολιτικό χαρακτήρα», έγραφε ο Άγγλος πρεσβευτής Σκάρλετ.
[6] Στη δύση του πολιτικού και φυσικού του βίου, ο πασίγνωστος μεγάλος πολιτικός Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ηγέτης επί πολλά χρόνια επί Όθωνα του «Αγγλικού κόμματος», δοτός πρωθυπουργός της Ελλάδας την εποχή του Κριμαϊκού Πολέμου (στο περίφημο «Υπουργείο Κατοχής»), στη συγκεκριμένη συγκυρία της Εθνοσυνέλευσης προσπάθησε να λειτουργήσει πυροσβεστικά και συμβιβαστικά.
[7] Ο Ιάλεμος καταγόταν από την Λέσβο η οποία την εποχή της εξιστόρησης δεν είχε ακόμη απελευθερωθεί. Έφτασε στην Αθήνα τη δεκαετία του 1860 για να εργασθεί ως δημοσιογράφος, αρθρογράφησε με πάθος κατά του Όθωνα και φυλακίσθηκε. Στο τελευταίο στάδιο της ζωής του αρθρογράφησε υπέρ της απελευθέρωσης της Μακεδονίας. Πέθανε στην Αθήνα το 1899.
[8] «Επανάστασις άνευ αίματος, είναι μάχη άνευ νεκρών, μουσική άνευ αρμονίας»!
[9] Σημαντική είναι η εμπιστευτική και απόρρητη πρόταση του πρεσβευτή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στην Αγγλία, Φωτιάδη Μπέη, που βρίσκεται στα αρχεία του Φόρεϊν Όφις: «Αν δημιουργηθεί Ελληνικό Βασίλειο, ακόμη και με τίμημα από την Τουρκία την Ήπειρο και τη Θεσσαλία, και τεθεί οριστικά κάτω από τη βρετανική κηδεμονία, ο σουλτάνος ευχαρίστως θα αποδεχόταν μια τέτοιου είδους μείωση της επικράτειάς του, εάν με αυτόν τον τρόπο εξασφάλιζε τη χώρα του από περαιτέρω εδαφική εισβολή». («Η Β’ εν Αθήναις Εθνική συνέλευση των Ελλήνων», σελ. 52).
[10] Ζητούσε εκ μέρους του γιού του 50.000 λίρες ετησίως, προσάρτηση της Θεσσαλίας και της Ηπείρου, και διατήρηση των βασιλικών δικαιωμάτων του Γεωργίου και επί του δανέζικου Θρόνου.
[11] Επιστολή του Άγγλου πρέσβη στην Δανία Πάτζετ στον υπουργό Εξωτερικών της Αγγλίας Ράσσελ, Αρχεία Φόρεϊν Οφις, 421/19. Τελικά, η συμφωνία προέβλεπε πολύ χαμηλότερα ποσά ως ετήσια αποζημίωση και δεν περιελάμβανε ικανοποίηση για κανένα από τα αιτήματα του πατέρα του νέου βασιλιά Γεωργίου.
[12] Άσχετα από τα υπόλοιπα ελαττώματά του, στο τέλος της βασιλείας του ο Όθων είχε καταφέρει σε μεγάλο βαθμό να εξυγιάνει δημοσιονομικά το Ελληνικό Βασίλειο.
[13] Ο υπουργός Οικονομικών Κουμουνδούρος, σε αγόρευσή του στην Εθνοσυνέλευση, αποκάλυψε ότι το προσωπικό του υπουργείου του, αλλά και ο ίδιος, αποτελούσαν «έρμαιο των απαιτήσεων των πληρεξουσίων».
[14] Αφορούσε την απαγωγή και κακοποίηση μιας Γαλλίδας ηθοποιού από υπαξιωματικούς. Η κυβέρνηση έσπευσε να ικανοποιήσει το τελεσίγραφο αποζημιώνοντας την απαχθείσα, ενώ δύο υπουργοί παραιτήθηκαν.
[15] Ο Υδραίος Δημήτριος Βούλγαρης ήταν ένας πολιτικός με ισχυρή προσωπικότητα και θέληση, αλλά με εγωισμό, αυταρχισμό και ισχυρογνωμοσύνη, έτοιμος να φθάσει στα άκρα, αδιαφορώντας για θεσμούς ή οτιδήποτε άλλο. Πρωταγωνίστησε σε πολλά πολιτικά επεισόδια αυθαιρεσίας στην 25άχρονη πολιτική του σταδιοδρομία, με εξαιρετικές επιδόσεις στις εκλογικές νοθείες και την εξυπηρέτηση της κομματικής του πελατείας.
[16] Γενναίος και έμπειρος αξιωματικός, είχε ηγηθεί της στάσης των κατοίκων του Ναυπλίου κατά του Όθωνα.
[17] Ο τελευταίος μάλιστα πληγώθηκε κατά τη διάρκεια της αποστολής του.
[18] Αρχείο Foreign Office, 421/19 (Scarlett to Russell): «Συνεννοήσου με τους Γάλλους και τους Ρώσους ομολόγους σου για την αποβίβαση ναυτικών δυνάμεων στην Αθήνα ή σε άλλα σημεία».
[19] Οι τελευταίοι απείλησαν ότι θα αναχωρούσαν από τη χώρα μαζί με όλους τους συμπατριώτες τους, διακόπτοντας τις διαπραγματεύσεις για την προσάρτηση των Επτανήσων και για την έλευση του νέου βασιλιά.
Βιβλιογραφία
Επαμεινώνδας Κυριακίδης: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, Εκδόσεις Γρηγοριάδη.
Γεώργιος Ασπρέας: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.
Σπ. Μαρκεζίνης: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, Εκδόσεις Πάπυρος.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, συλλoγικό έργο, Εκδόσεις Δομή.
Gunnar Hering: ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, Εκδόσεις Μ.Ι.Ε.Τ.
Παναγής Ζούβας: ΕΘΝΙΚΑΙ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ (συλλογικό έργο), Εκδοτική Αθηνών.
Χαράλαμπος Κύρκος: Η Β’ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΕΘΝΙΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ, Εκδόσεις University Studio Press.
Τάσος Βουρνάς: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, Εκδόσεις Τολίδη.
Νίκος Αλιβιζάτος: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, τεύχος Α’, Εκδόσεις Σάκκουλα.
Τάσος Βουρνάς: Ο ΕΚΠΛΕΙΣΤΗΡΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΡΟΝΟΥ, Εκδόσεις Φυτράκη.
Εφημερίδα «ΠΑΝΔΩΡΑ», 1ης Ιουλίου 1863.
Επιστημονική συνάντηση – Αθήνα, αμφιθέατρο Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
Ο Δήμος Ναυπλιέων, το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και ο Σύλλογος των Απανταχού Ναυπλιέων «Ο Ναύπλιος» έχουν την ευχαρίστηση να σας προσκαλέσουν στην Επιστημονική Συνάντηση που συνοργανώνουν για τα 150 χρόνια της Ναυπλιακής Επανάστασης, την Τετάρτη 21 Νοεμβρίου 2012, ώρα 6.30 μ.μ. στο Αμφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου 48, Αθήνα (Μετρό: Ευαγγελισμός).
Πρόγραμμα
Πρόεδροι
Κωνσταντίνος Π. Χελιώτης, Πρόεδρος Οργανωτικής Επιτροπής εορτασμού 150 χρόνια Ναυπλιακή Επανάσταση.
Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης, Διευθυντής Ερευνών ΙΙΕ/ΕΙΕ.
6.00 – 6.30 Υποδοχή Κοινού.
6.30 – 6.35 Προσφώνηση Δημάρχου Ναυπλιέων Δημήτρη Κωστούρου.
6.35 – 6.40 Προσφώνηση Διευθυντή Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Κρίτωνα Χρυσοχοΐδη.
6.40 – 7.05 Χριστίνα Κουλούρη, Καθηγήτρια Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο, «Εν έτει 1862»: η ευρωπαϊκή και η ελληνική ιστορική συγκυρία.
7.05 – 7.30 Αναστάσιος Αθ. Γούναρης, Φιλόλογος, ιστορικός, συγγραφέας, Ναυπλιακή Επανάσταση: Αίτια, χαρακτήρας, παράγοντες της ήττας, αποτίμηση.
7.30 – 8.00 Διάλειμμα
8.00 – 8.25 Χρήστος Σ. Φωτόπουλος, Αντιστράτηγος ε.α., επίτιμος Γενικός Επιθεωρητής Στρατού, στρατιωτικός συγγραφέας, Ναυπλιακή Επανάσταση: Η στρατιωτική διάσταση.
8.25 – 8.50 Λαμπρινή Καρακούρτη – Ορφανοπούλου, Επιμελήτρια Εθνικής Πινακοθήκης – Παράρτημα Ναυπλίου, 1862: Ορόσημο για τη νεότερη ελληνική ιστορία αλλά και για τη νεοελληνική τέχνη.
8.50 – 9.15 Συζήτηση
9.15 Λήξη της Επιστημονικής Συνάντησης
Επικοινωνία
Ανδρονίκη Τζομάκα: andronikitz@gmail.com, Τηλ. 6977307864
Κέλλυ Ευαγγέλου: kne@eie.gr, Τηλ. 210.7273554, Φαξ 210.7246212
Η πόλη του Ναυπλίου γιορτάζει τα 150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση
Εκατό πενήντα χρόνια πέρασαν από εκείνον τον Φεβρουάριο του 1862 (1 Φεβρουαρίου – 8 Απριλίου), όταν ξέσπασε στο Ναύπλιο η μεγάλη επαναστατική ένοπλη αντίδραση κατά της βασιλείας του Όθωνα. Η Ναυπλιακή Επανάσταση θα αποτελέσει το έναυσμα για την αλλαγή στα πολιτικά πράγματα του νέου ελληνικού κράτους. Ακολουθούν και άλλες πόλεις (Τρίπολη, κ.ά) καθώς και μερικά νησιά των Κυκλάδων. Όμως το Ναύπλιο αποτελεί το κέντρο των επαναστατικών ζυμώσεων καθώς εδώ έχουν συγκεντρωθεί οι αξιωματικοί που θεωρούνται ύποπτοι από το οθωνικό καθεστώς. Οι σημαντικότεροι από αυτούς, οι αντισυνταγματάρχες Αρτέμης Μίχου και Πάνος Κορωναίος και οι δυο φυλακισμένοι στην Ακροναυπλία, ο Αλέξανδρος Πραΐδης (αξιωματικός του Μηχανικού και διοικητής του οπλοστασίου κατά την έναρξη των γεγονότων), οι Γρίβας και Δυοβουνιώτης και άλλοι. Μαζί τους σημαντικές προσωπικότητες της πολιτικής και κοινωνικής ζωής όπως ο Δήμαρχος Ναυπλίου Πολ. Ζαρειφόπουλος και ο πρόεδρος του Δημ. Συμβουλίου Μιχ. Ιατρός καθώς δικαστικοί και δικηγόροι.
Προσωπογραφία Αρτέμη Μίχου. Αγνώστου, Λάδι σε μουσαμά, 96 x 70,5εκ.
Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Μεταξύ των πολιτών που συμμετείχαν ενεργά στην αντιοθωνική εξέγερση διακρίνεται η Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου και ο εκδότης της εφημερίδας «Συνταγματικός Έλλην» Θεόδωρος Φλογαΐτης. Η οικία της Καλλιόπης Παπαλεξοπούλου, χήρας του γερουσιαστού Παπαλεξόπουλου και κόρη του πολιτευτού Πατρών Καλαμογδάρτη, αποτελούσε για την κοινωνία του Ναυπλίου της εποχής εκείνης το κέντρο της ιδεολογικών και πολιτικών ζυμώσεων κατά της οθωνικής εξουσίας. Η ίδια, μια γυναίκα μορφωμένη που διατηρούσε μια από τις καλύτερες βιβλιοθήκες της εποχής, δημιούργησε έναν σημαντικό επαναστατικό κύκλο και πρωτοστάτησε στα γεγονότα. Ο Θεόδωρος Φλογαΐτης, νεαρός δημοσιογράφος τότε τόνωνε με τα δημοσιεύματά του, ιδιαίτερα στις δύσκολες στιγμές της επανάστασης, το ηθικό των επαναστατών.
Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου. Φωτογραφικό αρχείο Γενναδείου Βιβλιοθήκης.
Τα γεγονότα ξεκίνησαν από την πλατεία του Πλατάνου (σημερινή πλατεία Συντάγματος) όπου βρισκόταν η οικία της Παπαλεξοπούλου και το Οπλοστάσιο (σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείο), το ξημέρωμα της 1ης Φεβρουαρίου 1862. Μεταξύ των βασικών στόχων της Επαναστατικής Επιτροπής στην οποία, σημειώνω ιδιαίτερα, δεν συμμετείχαν στρατιωτικοί αλλά μόνο πολιτικά πρόσωπα περιλαμβάνονται κυρίως: η πτώση του «Συστήματος» (το δυναστικό καθεστώς και οι μηχανισμοί του) και οι ανάκτηση βασικών ελευθεριών και δικαιωμάτων του Πολίτη με συνταγματική κατοχύρωση.
Ο Όθων αντέδρασε στα γεγονότα αυτά, συγκέντρωσε στρατό στην Κόρινθο ο οποίος, με επικεφαλής τον απόστρατο στρατηγό Εμμανουήλ Χαν (γερμανοελβετικής καταγωγής) εισέβαλε στην Αργολίδα για να καταπνίξει την Επανάσταση.
Οι μάχες άρχισαν στις 8 Φεβρουαρίου σε τρία σημεία (Άρια, λόφος Πρ. Ηλία και Μύλοι Ταμπακόπουλου) και παρά τις προσπάθειες των ηγετών των επαναστατικών δυνάμεων να περιορισθεί η αιματοχυσία μεταξύ Ελλήνων, πολλά ήταν τα θύματα μεταξύ του άμαχου πληθυσμού αλλά και των στρατιωτικών. Μετά από αρκετά επεισόδια ο βασιλικός στρατός καταφέρνει να καταπνίξει την επανάσταση και στις 8 Απριλίου 1862 μετά την έκδοση ενός διατάγματος αμνηστίας του Όθωνα, να μπει κυρίαρχος πλέον στην πόλη του Ναυπλίου.
Όθων μελέτη – Νικηφόρος Λύτρας, Λάδι σε ξύλο 31 x 19 εκ.
Εθνική Πινακοθήκη & Μουσείο Αλ. Σούτζου
Κληροδότημα Αντωνίου Μπενάκη
Έξι μήνες αργότερα, οι εξεγέρσεις των φρουρών στην Ακαρνανία, την Πάτρα, την Κόρινθο και κυρίως στην Αθήνα οδηγούν τον Όθωνα και την Αμαλία στο να εγκαταλείψουν τη χώρα στις 10 Οκτωβρίου 1862. Ένα χρόνο μετά (Οκτώβριος 1863), η πανταχού παρούσα αγγλική διπλωματία θα επιβάλλει την δυναστεία των Γλύξμπουργκ στην Ελλάδα με τον Γουλιέλμο – Γεώργιο της Δανίας που θα στεφθεί Βασιλεύς των Ελλήνων με το όνομα Γεώργιος Α΄.
Η πόλη του Ναυπλίου αφιερώνει ολόκληρο το 2012 στο σημαντικό ιστορικό γεγονός της Ναυπλιακής Επανάστασης με εκπαιδευτικά προγράμματα και αξιόλογες εκδηλώσεις, όπως, την οργάνωση ομάδων εργασίας στα σχολεία της Αργολίδας, το Επιστημονικό Συμπόσιο, που σημείωσε μεγάλη επιτυχία, στις 12-14 Οκτωβρίου στο Βουλευτικό κ.α.
Ήδη εφαρμόστηκε πιλοτικά σε ομάδα μαθητών δημοτικού σχολείου του Ναυπλίου, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου- 150 χρόνια από τη Ναυπλιακή Επανάσταση, στις 28 Σεπτεμβρίου 2012 κατά τον εορτασμό των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα σχεδιάστηκε από εκπαιδευτικούς, υπό το συντονισμό του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος «Β. Παπαντωνίου» και θα εφαρμοστεί όλο το σχολικό έτος 2012-2013 σε μαθητές δημοτικών σχολείων του Νομού Αργολίδας αλλά και όλης της Ελλάδας. Οι μαθητές θα προσεγγίσουν τη Ναυπλιακή Επανάσταση (1862) μέσα από την προσωπικότητα της Καλλιόπης Παπαλεξοπούλου και την περίοδο αυτή γενικότερα μέσω των εκθεμάτων του Παραρτήματος της Εθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο και του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος. Οι ιστορικές πλατείες του Ναυπλίου και η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη «Ο ΠΑΛΑΜΗΔΗΣ» συμπληρώνουν βιωματικά το πρόγραμμα.
Πρέπει να σημειώσουμε εδώ την εξαιρετική προσπάθεια της μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Απόπειρα» που εξέδωσε, ήδη λίγα χρόνια πριν, τρεις βασικές πηγές πληροφοριών για τα γεγονότα: «Τα συμβάντα…», «Ο Συνταγματικός Έλλην» και «Καλλιόπη Σπ. Παπαλεξοπούλου».
Σημειώνω επίσης πως δυο βασικές ηλεκτρονικές πηγές πληροφοριών είναι η ιστοσελίδα της Οργανωτικής Επιτροπής (https://nafpliakiepanastasi.com/) και εκείνη της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας και Πολιτισμού (www.argolikivivliothiki.gr). Σ’αυτές μπορεί κανείς να βρει βιβλιογραφία, γκραβούρες εποχής και πλήθος άλλων στοιχείων καθώς επίσης και ολόκληρη τη βιβλιογραφία σχετικά με τη Ναυπλιακή Επανάσταση.
Γεώργιος Κόνδης
Δρ. Κοινωνιολογίας – Συγγραφέας
150 ΧΡΟΝΙΑ ΝΑΥΠΛΙΑΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1862 